Eigendom als recht én verantwoordelijkheid

 

Eigendom is meer dan bezit; het is een fundamenteel recht dat diep verankerd is in de Europese en nationale rechtsorde. Zowel artikel 14 van de Nederlandse Grondwet als artikel 1 van het Eerste Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EP EVRM) beschermen dit recht.

Artikel 14 Grondwet bepaalt dat onteigening alleen plaatsvindt in het algemeen belang, op basis van de wet, en met vooraf verzekerde schadeloosstelling.
Artikel 1 EP EVRM gaat verder en waarborgt dat iedereen recht heeft op het ongestoord genot van zijn eigendom. Inbreuken zijn alleen toegestaan als ze:

1.    Wettelijk zijn voorzien – de maatregel moet een duidelijke wettelijke grondslag hebben en voorzienbaar zijn.

2.    Een legitiem algemeen belang dienen – zoals volkshuisvesting, bescherming van huurders of bestrijding van speculatie.

3.    Proportioneel zijn – er moet een ‘fair balance’ bestaan tussen het algemeen belang en de last voor de individuele eigenaar.

Het eigendomsbegrip in het EP EVRM is ruim: het omvat niet alleen fysieke goederen, maar ook rechten met economische waarde, zoals erfpacht, huurinkomsten of intellectuele eigendom. Inmenging kan bestaan uit ontneming (zoals onteigening) of regulering (bijvoorbeeld huurprijsbeperkingen of opkoopbescherming).

Waarom bescherming van eigendom?
De bescherming van eigendom is een fundament van de rechtsstaat. Zonder dit recht zouden burgers en bedrijven geen zekerheid hebben dat hun investeringen, woningen of inkomsten veilig zijn. Het geeft vertrouwen om te ondernemen, te bouwen en te wonen.

Grenzen aan het recht
Het eigendomsrecht is geen absoluut recht. De overheid mag ingrijpen om maatschappelijke doelen te realiseren, zoals betaalbare huisvesting, ruimtelijke ordening of milieubescherming. Daarbij moet steeds worden getoetst of:

  • de maatregel past binnen de wet,
  • het doel legitiem is,
  • de last voor betrokkenen niet buitensporig is.

Zo heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens geoordeeld dat zelfs stevige huurprijsregulering of beperking van gebruiksrechten toelaatbaar kan zijn, mits het algemeen belang duidelijk is onderbouwd en eigenaren niet met onevenredige verliezen worden opgezadeld.

Voorbeeld
Een gemeente die een opkoopbeschermingsgebied instelt, beperkt het eigendomsrecht van beleggers: zij mogen daar geen woningen kopen om te verhuren, tenzij zij aan specifieke voorwaarden voldoen. Deze maatregel kan gerechtvaardigd zijn als hij bij wet is voorzien, bedoeld is om starters meer kansen te geven op de woningmarkt, en niet leidt tot disproportionele schade voor huidige eigenaren.

Eigendom in Duitsland: recht én plicht
Het Duitse Grundgesetz bevat in artikel 14 niet alleen een soortgelijke bescherming van eigendom, maar ook de bepaling "Eigentum verpflichtet" – eigendom brengt verplichtingen met zich mee. Het gebruik ervan moet tegelijkertijd het welzijn van de gemeenschap dienen. Deze norm benadrukt dat eigendom in een democratische rechtsstaat niet alleen een recht is om te beschermen, maar ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid inhoudt.

Slotstatement
Eigendom is een hoeksteen van onze vrijheid. Maar net als vrijheid zelf, vraagt het om zorgvuldige afweging en verantwoordelijk gebruik. In een samenleving waarin eigendom ook dienstbaar is aan het algemeen belang, wordt het meer dan bezit alleen: het wordt een bouwsteen voor een rechtvaardige en duurzame toekomst.

 



Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen