Humanisme dat de hele mens omvat

 Jacques Maritain, Frans filosoof en een van de belangrijkste katholieke denkers van de 20e eeuw, schreef in 1936 Humanisme intégral, een werk dat grote invloed zou krijgen op de ontwikkeling van christendemocratische stromingen in Europa en Latijns-Amerika, én op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948). Het boek verscheen in een tijd waarin Europa verscheurd werd door totalitarisme, fascisme en communisme, en Maritain zocht naar een derde weg die recht deed aan menselijkheid, rechtvaardigheid en spiritualiteit.

Voor Maritain is de kern van een menselijke samenleving dat zij de hele mens in al zijn dimensies erkent: biologisch, sociaal, cultureel, politiek én spiritueel. Tegenover ideologieën die de mens reduceren tot een productiemiddel (communisme) of tot een radertje in de natie (fascisme), stelt hij een integral humanism: een samenleving waarin de menselijke persoon in zijn waardigheid centraal staat. De mens is voor Maritain altijd meer dan een individu; hij is persoon, ingebed in gemeenschap, geroepen tot vrijheid en verantwoordelijkheid.

Dit betekent dat politiek en economie de menselijke waardigheid moeten dienen, niet omgekeerd. De staat mag nooit een doel op zich zijn, maar moet een instrument zijn om solidariteit, rechtvaardigheid en spirituele ontplooiing mogelijk te maken. Maritain pleit daarom voor een democratische samenleving die pluralistisch is, open voor religie én respectvol voor diversiteit. Religie mag nooit worden opgelegd, maar kan wel een morele en spirituele bron zijn voor een humane samenleving.

Zijn visie is opmerkelijk vooruitstrevend: hij verdedigde democratie en mensenrechten vanuit een katholiek perspectief, maar tegelijk met een seculiere openheid. In zijn latere werk droeg hij direct bij aan de formulering van internationale mensenrechten. Humanisme intégral biedt zo een blauwdruk voor een samenleving waarin menselijkheid en rechtvaardigheid de kern vormen – een samenleving die niet gebaseerd is op macht of ideologie, maar op erkenning van de waardigheid van ieder mens.



Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen