De beste manier om de toekomst te voorspellen, is haar te maken

 Nu is het moment
 

“De beste manier om de toekomst te voorspellen, is haar te maken.” – Abraham Lincoln

 

We begonnen dit essay met het beeld van een jonge vrouw die op haar fiets door Den Haag rijdt. Vrij en kwetsbaar tegelijk. Dat alledaagse beeld staat voor de vrijheid, gelijkheid en menselijkheid die onze samenleving dragen – maar ook voor de bedreigingen die op de loer liggen: polarisatie, populisme en een groeiend wantrouwen dat ons uit elkaar trekt.

De afgelopen hoofdstukken hebben laten zien dat de uitdagingen groot zijn: een wooncrisis die jonge gezinnen klemzet, een zorgstelsel waarin verpleegkundigen structureel overbelast zijn, een migratie- en integratiedebat dat te vaak wordt gedomineerd door slogans in plaats van feiten. Ook de Europese Unie wordt nog te vaak gezien als een technocratisch instituut, terwijl zij juist onmisbaar is voor vrede, welvaart en het aanpakken van grensoverschrijdende problemen. Een menselijk Nederland vraagt om een menselijk Europa.

Maar dit essay is meer dan een diagnose. Het is een uitnodiging tot handelen – vanuit de waarden die ons verbinden: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat.

De Raad van Europa waarschuwde in 2025 voor erosie van de rechtsstaat in meerdere lidstaten. Nederland staat er relatief goed voor, maar ziet ook groeiende polarisatie en dalend vertrouwen. Mede daarom is dit het moment om te kiezen. Kiezen we voor polarisatie en angst, of voor een samenleving waarin menselijkheid en rechtvaardigheid leidend zijn? Kiezen we voor een politiek die slogans belangrijker vindt dan feiten, of voor beleid dat rust op de waarden van de rechtsstaat en het algemeen belang?

Onze keuze bepaalt of Nederland een land blijft waar ieder mens zich thuis kan voelen. Dit vraagt om politieke moed, maatschappelijke betrokkenheid én individuele verantwoordelijkheid.

 

Stel je een Nederland voor waar…

…niemand hoeft te kiezen tussen een betaalbare woning en een gezond bestaan.
…zorg geen kostenpost is, maar een uitdrukking van solidariteit.
…de diversiteit van mensen niet wordt gezien als bedreiging, maar als bron van kracht.
…Europa geen ver-van-mijn-bed-show is, maar een gemeenschap die tastbaar bijdraagt aan vrede en welvaart.

Stel je een Nederland voor waar ieder kind opgroeit in een veilige buurt, waar ouderen waardig oud worden, waar verschillen niet verdelen maar verrijken, en waar de economie niet draait om winst alleen, maar om welzijn en duurzaamheid. Een land waar de jonge vrouw op de fiets zich niet alleen vrij voelt, maar ook zeker weet dat de samenleving achter haar staat. Dat beeld is geen utopie, maar een richtingwijzer: het laat zien wat er mogelijk is wanneer we menselijkheid en rechtvaardigheid tot leidraad maken.

Dat Nederland is mogelijk – als wij er samen voor kiezen.

Een menselijk Nederland vraagt om gezamenlijke inzet. Dat betekent dat ieder niveau verantwoordelijkheid moet nemen:

Voor de politiek: stop met het zaaien van wantrouwen en verdeel-en-heersretoriek. Investeer in oplossingen die mensen écht raken: betaalbare woningen, een toegankelijke zorg, een duurzame economie. Laat beleid niet drijven op angst, maar op feiten én waarden. En neem burgers serieus, ga met hen in open dialoog. Hun meningen doen ertoe.

Voor de media: kies voor nuance en diepgang boven polarisatie. Laat ook de verhalen horen van de verpleegkundige die de zorg draaiend houdt, de leraar die jongeren begeleidt, de nieuwkomer die zijn plek vindt in onze samenleving. Nieuws kan verdeeldheid voeden, maar ook verbondenheid scheppen.

Voor burgers: laat de democratie niet aan politici alleen. Democratie is geen toeschouwerssport. Ga stemmen, ga in gesprek, organiseer je – klein en groot. Menselijkheid begint niet in Den Haag of Brussel, maar in hoe wij elkaar op straat, in de buurt en op het werk tegemoet treden.

Menselijkheid wordt zichtbaar in kleine gebaren: een buurt die samenkomt om een speeltuin schoon te maken, een vrijwilliger die boodschappen doet voor een oudere buur, een school die vluchtelingenkinderen verwelkomt. Zulke ervaringen laten zien dat solidariteit niet alleen in wetten of instituties leeft, maar in ons dagelijks handelen

Het meisje op de fiets uit de inleiding kan zich alleen vrij bewegen als wij de voorwaarden daarvoor blijven scheppen: veiligheid, solidariteit, rechtvaardigheid en vertrouwen. Laat dit essay een moreel kompas zijn – geen blauwdruk, maar een richtingwijzer.

Voor een rechtvaardiger, menselijker Nederland.
Voor een Europa dat vrede en welvaart borgt.
Voor een samenleving waarin we elkaar niet loslaten.

Het is aan ons allemaal – politici, media en burgers – om die keuze te maken.

Zoals Martin Luther King zei: “The arc of the moral universe is long, but it bends toward justice.” Maar die boog buigt niet vanzelf. Hij vraagt dat wij samen handelen – met empathie, eerlijkheid en verantwoordelijkheid.