Een nieuwe horizon – het tijdperk van de rechten

 

In L’età dei diritti beschrijft de Italiaanse filosoof Norberto Bobbio onze moderne tijd als het “tijdperk van de rechten”. Daarmee bedoelt hij dat mensenrechten in de twintigste eeuw steeds centraler zijn komen te staan in politiek en samenleving. Zij vormen niet langer een randverschijnsel, maar het morele en juridische fundament waarop samenlevingen hun legitimiteit baseren. Voor Bobbio is dit een teken van vooruitgang: ondanks oorlogen, ongelijkheid en schendingen zijn mensenrechten wereldwijd uitgegroeid tot een universele taal.

Bobbio laat zien dat rechten niet uit de lucht komen vallen, maar altijd het resultaat zijn van historische strijd. Religieuze vrijheid ontstond uit de bloedige godsdienstoorlogen, politieke rechten uit de strijd tegen absolutisme, sociale rechten uit arbeidersbewegingen en vakbonden. Deze oorsprong maakt rechten tegelijk krachtig en kwetsbaar: krachtig, omdat zij veroverd zijn; kwetsbaar, omdat zij steeds opnieuw bevochten moeten worden.

Hij spreekt over verschillende generaties van rechten – van klassieke vrijheden en politieke rechten tot sociale, economische en zelfs nieuwe rechten zoals milieubescherming en biotechnologische integriteit. Maar Bobbio waarschuwt dat we deze niet moeten zien als losse opeenvolgingen. Ze zijn onderling verbonden en krijgen betekenis in samenhang.

Centraal in zijn visie staat dat rechten pas werkelijk bestaan wanneer burgers ze actief kunnen opeisen en verdedigen. Rechten scheppen altijd plichten: mijn vrijheid impliceert jouw verantwoordelijkheid. Daarom is een democratie geen stilstaand ideaal, maar een voortdurend proces van betrokken burgerschap.

Bobbio benadrukt bovendien dat vrijheid van denken en spreken het hart vormt van dit tijdperk. Gedachten zijn innerlijk vrij, maar pas in de openbaarheid krijgen ze democratische betekenis. Zonder die vrijheid van uitdrukking vervalt de democratie tot schijn.

Zijn boodschap is tegelijk realistisch en hoopvol. Mensenrechten zijn geen vanzelfsprekend bezit, maar historische verworvenheden die kwetsbaar blijven zonder actieve bescherming. Een rechtvaardige samenleving vraagt daarom steeds opnieuw om waakzaamheid, kritische betrokkenheid en solidariteit. In die voortdurende strijd ligt de belofte van menselijkheid.




Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen