Freedom: An Unruly History – Vrijheid als strijd om collectieve zeggenschap

 In Freedom: An Unruly History toont historica Annelien de Dijn dat het westerse begrip van vrijheid zoals we het vandaag kennen – als bescherming tegen de staat, als individuele autonomie – pas relatief recent is. De oorspronkelijke, eeuwenlang dominante opvatting van vrijheid was collectief: vrijheid betekende samen het bestuur in handen hebben, zelf wetten maken, en tirannie voorkomen.

De Dijn volgt het idee van vrijheid vanaf de Griekse stadstaten en de Romeinse Republiek, via de renaissance en de revoluties van de 18e eeuw, tot aan de liberale wending van de 19e en 20e eeuw.

---

🔍 Belangrijkste inzichten uit het boek

1. Oude vrijheid: vrijheid als zelfbestuur

In de oudheid en het republikeinse denken van bijvoorbeeld Machiavelli of de Franse Revolutie betekende vrijheid: leven in een gemeenschap waar de burgers samen over wetten en beleid beslissen. Vrijheid was iets collectiefs, verbonden aan publieke deugd, burgerschap en verantwoordelijkheid.

2. Moderne vrijheid: vrijheid als bescherming tegen overheid

Vanaf de 19e eeuw, vooral onder invloed van liberale denkers en economische elites, verschoof de betekenis van vrijheid naar individuele autonomie: vrijheid werd gedefinieerd als de afwezigheid van staatsinterventie. Deze visie marginaliseerde collectief burgerschap en versterkte het idee dat vrijheid vooral een privézaak is.

3. Vrijheid als strijdinstrument

De Dijn laat zien dat juist onderdrukte groepen – vrouwen, arbeiders, gekoloniseerde volken – zich beriepen op de oude betekenis van vrijheid: zij eisten politieke zeggenschap, sociale rechtvaardigheid, gelijke rechten. Vrijheid was voor hen geen schild tegen de staat, maar een eis tot medezeggenschap en waardigheid.

4. Vrijheid is een omstreden en strijdlustig concept

De centrale boodschap van het boek is dat vrijheid altijd betwist is geweest. Er bestaat geen neutrale definitie. Vrijheid is geen bezit van links of rechts, maar een idee dat telkens opnieuw gevuld en bevochten moet worden. Wie vrijheid zegt, moet dus ook zeggen: "Voor wie, en op welke voorwaarden?"

---

🇳🇱 Relevantie voor Nederland

In Nederland wordt vrijheid vaak gepresenteerd als neutrale kernwaarde – denk aan discussies over meningsvrijheid, belastingdruk of overheidstoezicht. Maar De Dijn laat zien dat die neutraliteit een mythe is. Achter elke vrijheidsopvatting schuilt een visie op de samenleving:
– Gaat vrijheid over marktwerking of over bestaanszekerheid?
– Gaat het over ‘met rust gelaten worden’, of over ‘gehoord worden’?
– Is vrijheid iets individueels of iets wat we samen beschermen?

In een tijd van groeiende ongelijkheid, wantrouwen jegens de politiek en de opmars van autoritaire tendensen, is de vraag hoe we vrijheid definiëren bijzonder actueel – ook in Nederland.

---

🟠 Koppeling met #MenselijkNederland

De campagne #MenselijkNederland sluit direct aan bij de historische opvatting van vrijheid als collectieve verantwoordelijkheid en politieke betrokkenheid. Waar het huidige debat vaak vrijheid tegenover solidariteit plaatst, benadrukt de campagne:
🟠 Echte vrijheid is niet "ik eerst", maar "wij samen".

Net als De Dijn pleit de campagne voor een herwaardering van vrijheid als democratisch zelfbestuur, sociaal burgerschap en rechtvaardige inclusie. Geen leeg begrip dat door iedereen kan worden gekaapt, maar een richtinggevend ideaal dat uitdaagt tot kritisch denken én handelen.

In de geest van Freedom: An Unruly History roept #MenselijkNederland op om vrijheid niet te gebruiken als excuus voor egoïsme of uitsluiting, maar als uitnodiging tot menselijke verbondenheid en collectieve rechtvaardigheid.