Gross National Happiness: Een Holistische Maatstaf voor Welzijn in Vergelijking met Economische Groei

 Inleiding

In de afgelopen decennia is er wereldwijd groeiende kritiek gekomen op het traditionele gebruik van economische indicatoren zoals het bruto nationaal product (GNP) als maatstaf voor maatschappelijke vooruitgang. Terwijl economische groei vaak centraal staat, blijft onduidelijk in hoeverre dit ook leidt tot daadwerkelijk welzijn en geluk van burgers. Bhutan heeft met het concept Gross National Happiness (GNH) een baanbrekend alternatief geïntroduceerd dat welzijn, geluk en duurzaamheid centraal stelt boven puur economische groei. Dit artikel verkent de filosofie en toepassing van GNH in Bhutan, vergelijkt het met GNP, bespreekt inzichten uit de boeken Bhutan: Paradigms Matter van Ingeborg Niestroy en Mind over Matter van Sander G. Tindeman, en reflecteert op de toepasbaarheid en lessen voor Nederland en bredere politieke en maatschappelijke contexten.

Van Bruto Nationaal Product naar Bruto Nationaal Geluk

GNP: Economische Groei als Maatstaf

Het bruto nationaal product (GNP) meet de totale economische productie van een land binnen een bepaalde periode. Sinds de Tweede Wereldoorlog is GNP een dominant instrument in het meten van nationale welvaart geworden. Echter, deze maat heeft serieuze beperkingen: het houdt geen rekening met milieu-uitputting, sociale ongelijkheid, gezondheid, geluk of maatschappelijke cohesie. Kritieken zijn onder meer dat GNP economische activiteiten meet, ongeacht of ze bijdragen aan welzijn (bijvoorbeeld rampenherstel of milieuvervuiling verhogen GNP maar verminderen kwaliteit van leven).

Gross National Happiness: Een Holistische Benadering

Bhutan introduceerde in de jaren ’70 het concept van Gross National Happiness, als een integrale maatstaf die economische ontwikkeling, milieu, cultuur, goede governance en geestelijk welzijn verenigt. Het uitgangspunt is dat het ultieme doel van beleid het vergroten van het collectieve geluk en welzijn van burgers moet zijn, niet louter economische groei.

GNH wordt gemeten langs vier pijlers:

  1. Duurzame en eerlijke sociaaleconomische ontwikkeling,

  2. Behoud en promotie van cultuur,

  3. Bescherming van het milieu,

  4. Goed bestuur.

Daarnaast wordt GNH geëvalueerd via negen domeinen, waaronder psychologisch welzijn, gezondheid, onderwijs, tijdsbesteding, communautaire vitaliteit, en leefomstandigheden.

Samenvatting van Bhutan: Paradigms Matter door Ingeborg Niestroy

Niestroy’s werk analyseert hoe paradigma’s van ontwikkeling bepalend zijn voor beleidskeuzes. Ze toont aan dat Bhutan’s focus op GNH een paradigmaverschuiving betekent van materialistische groei naar holistisch welzijn. Het boek bespreekt hoe het concept GNH internationaal belangstelling krijgt als een tegenwicht tegen neoliberale ontwikkelingsmodellen. Het onderstreept ook de moeilijkheden om GNH te operationaliseren en te meten, en waarschuwt voor het romantiseren van Bhutan als ideaal zonder oog voor lokale complexiteiten, zoals politieke transities en economische uitdagingen.

Belangrijke inzichten uit het boek zijn:

  • Het belang van het paradigma van welzijn als centrale beleidsrichting,

  • De noodzaak om culturele waarden te integreren in beleid,

  • De spanningen tussen traditie en modernisering,

  • De waarde van participatie en governance in het versterken van sociale cohesie.

Samenvatting van Mind over Matter door Sander G. Tindeman

Tindeman onderzoekt de psychologische en filosofische dimensies van welzijn en geluk, met een nadruk op de mind-set en mentale modellen die individuen en samenlevingen hanteren. Hij pleit voor een verschuiving van het materiële naar het mentale en spirituele als basis voor geluk, in lijn met ideeën achter GNH. Zijn analyse omvat zowel individuele mentale gezondheid als de collectieve culturele psyche.

Kernpunten zijn:

  • De cruciale rol van percepties, waarden en bewustzijn bij het bepalen van geluk,

  • Het belang van sociale verbinding en zingeving,

  • Kritiek op materialisme en het idee dat geluk simpelweg door meer consumptie wordt bereikt,

  • Praktische aanbevelingen voor het bevorderen van welzijn binnen bestaande maatschappelijke structuren.

Voor- en Nadelen van Gross National Happiness

Voordelen

  • Holistisch welzijn: GNH erkent dat welzijn meer omvat dan materiële rijkdom, waaronder psychologisch en sociaal welzijn.

  • Duurzaamheid: De milieupijler stimuleert duurzame ontwikkeling, in tegenstelling tot traditionele groeiconcepten.

  • Culturele identiteit: Door cultuur en tradities te respecteren, kan GNH bijdragen aan sociale cohesie en gemeenschapsgevoel.

  • Beleidsbreedte: Het dwingt beleidsmakers tot multidimensionaal denken, over sectoren heen.

  • Innovatief meetinstrument: Het gebruikt kwalitatieve en kwantitatieve indicatoren die beter aansluiten bij menselijke ervaring.

Nadelen

  • Meetbaarheid en objectiviteit: Geluk en welzijn zijn subjectief en cultureel bepaald, wat meten en vergelijken bemoeilijkt.

  • Politieke instrumentaliteit: Er is risico dat GNH wordt ingezet voor politieke legitimatie zonder echte participatie.

  • Economische beperkingen: GNH stelt weliswaar alternatieven voor, maar kan economische groei niet volledig vervangen, zeker niet in landen met armoede.

  • Complexiteit: Het integreren van diverse domeinen maakt beleid moeilijk te sturen en te evalueren.

Wat kan Nederland leren van GNH?

Nederland kenmerkt zich door een vrije markteconomie met een sterke overheidstussenkomst op gebieden als sociale zekerheid, milieu en onderwijs. Het toevoegen van elementen van GNH kan bijdragen aan een bredere focus op welzijn in het beleid zonder de vrije marktprincipes los te laten.

Mogelijke lessen

  • Breder welzijnsinstrumentarium: Het Nederlandse beleid kan baat hebben bij indicatoren die welzijn en geluk beter meten dan alleen BBP/GNP, bijvoorbeeld via welzijnsenquêtes en duurzaamheidscijfers.

  • Culturele en sociale cohesie: Nederland kan meer aandacht geven aan het versterken van gemeenschapszin en inclusiviteit als pijlers van welzijn.

  • Duurzaamheid integreren: Het belang van milieu en duurzaamheid, zoals in GNH, kan nog steviger in de beleidsagenda worden opgenomen.

  • Governance en participatie: Het model van goed bestuur in GNH benadrukt transparantie, rechtvaardigheid en burgerparticipatie — belangrijke waarden die in Nederland al sterk zijn, maar nog kunnen worden versterkt.

Is GNH een alternatief voor GNP?

GNH is vooral een aanvulling op traditionele economische maatstaven. Het biedt een breder kader om het doel van beleid te definiëren — niet louter economische groei, maar welzijn als primair doel. In rijke landen zoals Nederland, waar basisbehoeften grotendeels vervuld zijn, kan dit paradigma helpen verschuivingen in beleid richting duurzaamheid en sociaal welzijn te stimuleren. Toch blijft economische groei relevant, bijvoorbeeld voor innovatie en welvaartszekerheid.

Relatie met de Campagne en Brede Ideeën

De campagne waar jij aan werkt — gericht op mensenrechten, rechtvaardigheid, menselijkheid en democratische rechtsstaat (#MenselijkNederland) — sluit naadloos aan bij de filosofie achter GNH. De nadruk op menselijke waardigheid, solidariteit, empathie en rechtvaardigheid sluit aan bij het streven naar een samenleving waarin niet alleen economische rijkdom, maar ook menselijk welzijn centraal staat.

GNH en jouw campagne delen een gemeenschappelijk ideaal: het waarborgen van een samenleving die rechtvaardig, inclusief en menselijk is. De campagne kan daarbij leren van GNH door te pleiten voor beleidsvorming die holistisch welzijn bevordert, niet alleen door economische instrumenten maar ook door aandacht voor sociale cohesie, cultuur en milieu.

Conclusie

Gross National Happiness biedt een waardevol en innovatief paradigma dat het welzijn van mensen centraal stelt boven louter economische groei. De ervaringen van Bhutan tonen aan dat het mogelijk is om beleid te ontwikkelen met aandacht voor psychologisch, sociaal, cultureel en ecologisch welzijn. Hoewel GNH niet zonder uitdagingen is — vooral wat betreft meetbaarheid en toepasbaarheid in andere contexten — biedt het een inspiratiebron voor landen als Nederland om hun focus te verbreden.

Voor Nederland betekent dit niet het loslaten van de vrije markt of economische groei, maar het integreren van welzijn en duurzaamheid als kernwaarden in beleidsvorming. De inzichten uit Niestroy en Tindeman versterken het belang van paradigmawisselingen en mentale modellen in het zoeken naar een rechtvaardige en menselijke samenleving, in lijn met de waarden van jouw campagne.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen