Islamisering: angstbeeld of politieke mythe

 

Feiten en cijfers

Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) was in 2022 ongeveer zes procent van de Nederlandse bevolking moslim¹. Dat aandeel is al sinds 2010 vrijwel stabiel en groeit nauwelijks². De grootste groepen zijn van Turkse en Marokkaanse afkomst, waarvan de meesten inmiddels tweede of derde generatie zijn en dus hier geboren en getogen³. Moslims zijn sterker vertegenwoordigd in de grote steden, maar nergens vormen zij de helft van de bevolking. In Amsterdam, Rotterdam en Den Haag ligt het aandeel rond de twaalf tot vijftien procent⁴; op het platteland vaak rond de één tot drie procent. Het idee dat moslims op het punt staan om de meerderheid te vormen, is daarom een mythe.

Het merendeel van de Nederlandse moslims werkt, studeert, onderneemt en draagt actief bij aan de samenleving. Hun agenda is niet islamisering, maar simpelweg meedoen in het Nederland van vandaag. Het frame van islamisering suggereert bovendien dat de islam een homogene, militante religie is. In werkelijkheid is de islam, net als het christendom, een traditie met grote interne diversiteit⁵.

Juridische realiteit

Ook juridisch ontbreekt iedere basis voor de gedachte dat islamitische regels de Nederlandse wetgeving zouden vervangen. Nederland is en blijft een seculiere democratische rechtsstaat. Artikel 1 van de Grondwet verbiedt discriminatie en garandeert gelijke behandeling van iedereen, ongeacht geloof⁶. Artikel 6 waarborgt vrijheid van godsdienst⁷. Artikel 7 beschermt de vrijheid van meningsuiting⁸. Ook internationaal is dit stevig verankerd: het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens beschermt zowel godsdienstvrijheid (art. 9) als meningsuiting (art. 10)⁹. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens benadrukt daarbij steeds dat deze rechten in balans moeten worden toegepast¹⁰.

Het narratief van islamisering

Waarom blijft het idee van islamisering dan toch zo krachtig rondzingen? Omdat het functioneert als een politiek frame. In tijden van maatschappelijke onzekerheid – woningnood, zorg, klimaat of bestaanszekerheid – biedt het aanwijzen van een zondebok houvast. 'De islam' wordt dan verantwoordelijk gehouden voor problemen die in werkelijkheid voortkomen uit beleid en maatschappelijke structuren. Onderzoek van het Pew Research Center laat bovendien zien dat Europeanen het aandeel moslims systematisch overschatten¹¹. Nederlanders dachten gemiddeld dat bijna twintig procent van de bevolking moslim is, terwijl het werkelijke aandeel rond de vijf à zes procent ligt.

Resultaten van sociologisch onderzoek

Sociologisch Nederlands onderzoek bevestigt dat islamisering vooral een perceptie is, niet de feitelijke werkelijkheid. Het SCP liet in 'De religieuze beleving van moslims in Nederland' zien dat de moslimgemeenschap zeer divers is en dat de meeste moslims zich juist sterk verbonden voelen met Nederland¹². De Radboud Universiteit toonde aan dat religieuze praktijken vaak een positief verband hebben met burgerschapszin en politieke participatie¹³. Het Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) liet zien dat moslimjongeren hun religieuze identiteit niet zien als bedreiging, maar als ondersteunende factor voor hun maatschappelijke ontwikkeling¹⁴.

De gevolgen van discriminatie

Discriminatie van moslims is daarentegen een harde realiteit. Het Nationaal Onderzoek Moslimdiscriminatie (Regioplan/ERCOMER, 2025) toonde aan dat discriminatie in Nederland wijdverspreid, structureel en genormaliseerd is¹⁵. Vooral moslimvrouwen met hoofddoek en jongeren met zichtbare islamitische achtergrond krijgen hier dagelijks mee te maken. Het EU Fundamental Rights Agency bevestigt dit beeld in Europees perspectief¹⁶. Een grootschalige meta-analyse liet zien dat ervaringen van discriminatie significant samenhangen met hogere niveaus van stress, angststoornissen en depressie¹⁷. Onderzoek van het SCP en de Universiteit Leiden laat zien dat jongeren die steeds geconfronteerd worden met het frame dat hun religie een bedreiging vormt, sneller identiteitsproblemen ontwikkelen¹⁸.

De bredere context

Religieus extremisme is bovendien geen exclusief islamitisch fenomeen. In de VS zijn er gewelddadige anti-abortusgroepen, in Israël gebruiken religieus-nationalistische groepen religie om geweld te legitimeren, en in India onderdrukken hindoenationalistische bewegingen religieuze minderheden. In Europa kwamen enkele van de zwaarste aanslagen van de afgelopen decennia – Oslo 2011, Halle 2019, Christchurch 2019 – voort uit extreemrechts extremisme¹⁹.

Conclusie

De vraag is uiteindelijk simpel: waar heeft een ander last van als een vrouw een hoofddoek draagt, als er een moskee in de wijk staat of als iemand halal eet? Het antwoord is meestal: nergens. Het probleem ontstaat niet door de religieuze praktijk zelf, maar door het beeld dat eraan wordt gekoppeld. Dat beeld – het frame van islamisering – creëert angst en wantrouwen. En die angst schaadt niet alleen moslims, maar de samenleving als geheel.

Het idee van islamisering is geen feit, maar een angstbeeld. De cijfers ondersteunen het niet, de rechtsstaat laat het niet toe en het dagelijks leven weerspreekt het. Wat wél bestaat, is de schade die dit frame aanricht: stigmatisering, sociale uitsluiting, psychische klachten en verdeeldheid. De echte keuze is dan ook niet tussen islamisering of nationale identiteit, maar tussen angst en polarisatie of een samenleving die vasthoudt aan vrijheid, gelijkheid, rechtvaardigheid en menselijkheid.

Literatuurlijst

¹ CBS (2022). Bevolking naar migratieachtergrond en religie.

² SCP (2022). Religie in Nederland.

³ CBS StatLine (2022). Migratieachtergrond en generatie.

⁴ CBS (2022). Bevolking stedelijk gebied naar religie.

⁵ Encyclopaedia of Islam (2019).

⁶ Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden, art. 1.

⁷ Grondwet, art. 6.

⁸ Grondwet, art. 7.

⁹ Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), art. 9 en 10.

¹⁰ EHRM, Handyside t. VK (1976); Kokkinakis t. Griekenland (1993).

¹¹ Pew Research Center (2017). Europe's Growing Muslim Population.

¹² SCP (2019). De religieuze beleving van moslims in Nederland.

¹³ Radboud Universiteit (2020). Religieuze praktijken en burgerschap bij jongeren.

¹⁴ Kennisplatform Inclusief Samenleven (2021). Moslimjongeren en identiteit.

¹⁵ Regioplan/ERCOMER (2025). Nationaal Onderzoek Moslimdiscriminatie.

¹⁶ EU Fundamental Rights Agency (2022). EU-MIDIS II Survey.

¹⁷ Pascoe & Richman (2009). Perceived Discrimination and Health: A Meta-Analytic Review.

¹⁸ SCP & Universiteit Leiden (2021). Jongeren en ervaren discriminatie.

¹⁹ AIVD (2022). Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland.