Kruispunten van strijd: ras, gender, klasse en de belofte van een menswaardige samenleving


In de werken van Kimberlé Crenshaw, bell hooks, Angela Davis en Achille Mbembe staat één centrale gedachte centraal: onrecht is nooit eendimensionaal. Uitsluiting, onderdrukking en ongelijkheid ontstaan aan het kruispunt van verschillende machtsstructuren – van ras, gender en klasse tot koloniale geschiedenis en economische uitbuiting. Wie werkelijk streeft naar een rechtvaardige samenleving, zoals de campagne #MenselijkNederland, moet bereid zijn deze verwevenheid onder ogen te zien – én aan te pakken.

⚖️ Kimberlé Crenshaw – Intersectionality als analysekader voor rechtvaardigheid

Kimberlé Crenshaw introduceerde het begrip intersectionality (kruispuntdenken) om te laten zien hoe mensen met meerdere gemarginaliseerde identiteiten – zoals zwarte vrouwen – niet adequaat worden beschermd of erkend door wetten of beleid die slechts uitgaan van één enkele as van discriminatie.

Ze toont aan dat klassieke benaderingen van rechtvaardigheid, of het nu gaat om antiracisme of feminisme, vaak voorbijgaan aan de unieke positie van mensen die op meerdere gronden tegelijk worden uitgesloten. Zo kunnen vrouwenrechtenbewegingen de specifieke ervaringen van vrouwen van kleur negeren, terwijl antiracismebewegingen soms geen oog hebben voor genderongelijkheid.

Crenshaw roept op tot een bredere kijk op recht, beleid en activisme: niet alleen "gelijke behandeling", maar structurele rechtvaardigheid – vanuit het perspectief van wie het meest wordt uitgesloten.

🧠 bell hooks – Radicale liefde als sociaal-politieke daad

De feministische denker en activiste bell hooks (die haar naam met kleine letters schreef om hiërarchie te doorbreken) stelt dat liefde, empathie en erkenning geen zachte, privéwaarden zijn, maar radicale politieke principes. Ze legt bloot hoe patriarchaat, kapitalisme en witte suprematie samen een cultuur van dominantie vormen, waarin relaties – tussen mensen en groepen – worden gestuurd door controle in plaats van zorg.

In boeken als Ain’t I a Woman en All About Love benadrukt ze hoe zwarte vrouwen systematisch genegeerd zijn in zowel feministische als antiracistische kringen, en hoe bevrijding pas mogelijk is als we durven denken in termen van relatie, zorg en herstel. Voor hooks is het persoonlijke politiek: trauma, uitsluiting en ongelijkheid nestelen zich in lichaam en geest – en vragen om een politiek van heelheid, verbondenheid en waardigheid.

✊ Angela Davis – Bevrijding als gedeelde strijd

Angela Davis verbindt de strijd tegen racisme, patriarchaat, kapitalisme en gevangenisindustrie tot één groter project van sociale bevrijding. Ze toont aan hoe onderdrukking systematisch wordt georganiseerd in instellingen: van de arbeidsmarkt tot het gevangenissysteem, van onderwijs tot wetgeving.

In haar werk keert ze zich tegen "reformisme" dat slechts de uiterlijke vormen verandert, zonder de machtsstructuren zelf te doorbreken. Ze pleit voor een intersectionele vorm van feminisme – antikapitalistisch, antiracistisch en inclusief – waarin niet alleen vrouwen centraal staan, maar ook mensen in detentie, mensen zonder papieren, queer personen en arbeiders.

Davis benadrukt bovendien het belang van collectieve actie: bevrijding is geen individuele zoektocht, maar een gezamenlijke opgave. Ze ziet hoop in verbondenheid over grenzen heen – van kleur, klasse, identiteit en geografie – als antwoord op onderdrukking.

📚 Achille Mbembe – Postkoloniaal denken en de politiek van uitsluiting

In Critique of Black Reason en andere werken legt Achille Mbembe de historische en culturele fundamenten bloot van raciale uitsluiting. Hij stelt dat het moderne Westen haar zelfbeeld van menselijkheid heeft opgebouwd via de ontkenning van de menselijkheid van anderen – met name van de zwarte mens. "Zwart zijn" werd in het koloniale denken niet alleen een categorie van huidskleur, maar een symbool van het niet-menselijke, het minderwaardige, het uitsluitbare.

Mbembe analyseert hoe dit raciale denken voortleeft in moderne samenlevingen: in migratiebeleid, veiligheidsdiscourse, sociaaleconomische marginalisering, en in het geweld van grensbewaking en detentie. Hij stelt dat we vandaag leven in een wereld waarin velen “leven zonder rechten” – zonder stem, zonder bescherming, zonder erkenning.

Tegelijkertijd ziet Mbembe ook hoop in de mondiale hybriditeit van culturen en in een politiek die vertrekt vanuit gedeelde kwetsbaarheid. De uitdaging is niet om terug te keren naar het universalisme van de Verlichting, maar om een nieuw soort inclusieve menselijkheid te ontwikkelen – voorbij het geweld van uitsluiting en hiërarchie.

🤝 Gezamenlijke ideeën: gedeelde strijd voor waardigheid en rechtvaardigheid

Wat deze denkers bindt, is hun fundamentele kritiek op elke vorm van rechtvaardigheid die niet structureel en intersectioneel is. Ze tonen dat onderdrukking nooit op zichzelf staat: het is altijd verweven met andere vormen van macht en uitsluiting. Échte rechtvaardigheid vraagt dat we luisteren naar de stemmen van wie het vaakst worden genegeerd – en van daaruit nieuwe verbanden, nieuwe waarden en nieuwe structuren bouwen.

Ze pleiten stuk voor stuk voor een radicaal mensbeeld: één waarin mensen niet gereduceerd worden tot ras, klasse, geslacht of status, maar waarin die ervaringen wél erkend worden als bepalend voor hun toegang tot vrijheid en waardigheid. Ze geloven in de kracht van collectieve actie, empathie, solidariteit en zorg als fundamenten van een samenleving waarin ieder mens telt.

🌱 Verbondenheid met #MenselijkNederland

De campagne #MenselijkNederland streeft naar een samenleving waarin menselijke waardigheid, gelijkheid, empathie en rechtvaardigheid centraal staan. Dat ideaal sluit naadloos aan bij de werken van Crenshaw, hooks, Davis en Mbembe:

  • Ze versterken de oproep van #MenselijkNederland om niet alleen wetten te veranderen, maar ook structuren, verhoudingen en culturen.

  • Ze herinneren ons eraan dat niemand werkelijk vrij is zolang anderen systematisch worden buitengesloten.

  • Ze bieden taal, analyse en hoop om te bouwen aan een samenleving die werkelijk inclusief, rechtvaardig en menselijk is.

Een menselijk Nederland begint daar waar we luisteren naar wie het vaakst worden genegeerd – en hun strijd erkennen als onze gezamenlijke opdracht. Want rechtvaardigheid is niet wat het systeem biedt, maar wat we samen waarmaken.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen