Laïcité in Frankrijk en de scheiding van kerk en staat in Nederland

 

Laïcité in Frankrijk en de scheiding van kerk en staat in Nederland

In Frankrijk is de scheiding van kerk en staat (laïcité) expliciet vastgelegd in de Grondwet van 4 oktober 1958. Artikel 1 luidt:

La France est une République indivisible, laïque, démocratique et sociale. Elle assure l'égalité devant la loi de tous les citoyens sans distinction d'origine, de race ou de religion. Elle respecte toutes les croyances.
(Frankrijk is een ondeelbare, seculiere, democratische en sociale Republiek. Zij waarborgt de gelijkheid voor de wet van alle burgers zonder onderscheid naar afkomst, ras of religie. Zij respecteert alle overtuigingen.)

Deze bepaling, samen met de Wet van 9 december 1905 (Loi de séparation des Églises et de l’État), legt een strikte scheiding vast: de staat is volledig neutraal in religieuze zaken en religie speelt geen rol in het openbaar bestuur. Religieuze symbolen in overheidsgebouwen of bij overheidsfunctionarissen zijn sterk beperkt.

De situatie in Nederland

In de Nederlandse Grondwet staat geen expliciete bepaling die, zoals in Frankrijk, de scheiding van kerk en staat benoemt. Toch is deze scheiding wel degelijk onderdeel van ons staatsrecht.

Dat blijkt uit een combinatie van grondwetsartikelen:

  • Artikel 6 – Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging

  • Artikel 1 – Gelijkheidsbeginsel (geen discriminatie o.a. op grond van godsdienst)

  • Artikel 23 – Vrijheid van onderwijs, inclusief bijzonder (religieus) onderwijs

Daarnaast volgt uit jurisprudentie, parlementaire geschiedenis en staatsrechtelijke praktijk dat de overheid zich neutraal opstelt tegenover religies en geen officiële staatsgodsdienst kent. Overheden mogen religie niet bevoordelen of benadelen, al is de Nederlandse invulling minder strikt dan de Franse: religieuze organisaties kunnen bijvoorbeeld subsidie ontvangen, en religieuze scholen worden bekostigd op gelijke voet met openbare scholen.

Conclusie

Frankrijk heeft laïcité expliciet in de Grondwet verankerd en kent een strikte scheiding van kerk en staat met duidelijke wettelijke grenzen. Nederland kent geen grondwetsartikel dat deze scheiding expliciet benoemt, maar de neutraliteit van de staat blijkt uit het geheel van grondrechten, jurisprudentie en bestuurspraktijk.

Het verschil zit vooral in de mate van scheiding: in Frankrijk is deze absoluut en institutioneel verankerd, terwijl Nederland kiest voor een pragmatische en meer samenwerkende benadering, waarbij religie een plaats kan hebben in het publieke domein zolang de grondrechten van iedereen worden gerespecteerd.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen