Menselijkheid onder druk

 

“Vrijheid zonder verbondenheid wordt kilte.”

 

Menselijkheid is geen luxe: de menselijke maat als uitgangspunt

Op een regenachtige ochtend in Den Haag fietst een jonge vrouw naar haar werk. Ze is hier geboren, haar ouders kwamen in de jaren tachtig naar Nederland. Ze studeert geneeskunde, wil anderen helpen en bijdragen aan de samenleving. Onderweg leest ze op haar telefoon reacties onder een artikel over migratie: “Stuur ze terug, allemaal.” Opeens voelt ze zich een vreemde in haar eigen land. Niet omdat zij veranderd is, maar omdat de samenleving om haar heen harder, vijandiger en minder gastvrij lijkt te worden. Terwijl we allemaal willen dat de menselijke maat het uitgangspunt moet zijn.

 

Vrijheid, gelijkheid en solidariteit – wat vroeger broederschap heette – zijn de pijlers van een menselijk Nederland.

 Dit beeld is helaas herkenbaar. Het laat zien hoe polarisatie en wantrouwen onze democratie uithollen. Waar vrijheid ooit betekende dat ieder mens zichzelf kon zijn, wordt het nu te vaak misbruikt om anderen uit te sluiten. Waar gelijkheid de belofte was van gelijke kansen, zien we steeds grotere kloven. Waar broederschap stond voor verbondenheid, zien we groeiende verdeeldheid. En waar de rechtsstaat bedoeld is om iedereen te beschermen, wordt zij door sommigen ter discussie gesteld.

Tegelijkertijd vragen structurele problemen als klimaatverandering, woningnood en sociale ongelijkheid om keuzes die verder reiken dan kortetermijnbelang. Rechtvaardigheid betekent in dit verband dat lasten en kansen eerlijk verdeeld worden, dat niet de sterkste wint, maar dat ieder mens in waardigheid kan leven. Menselijkheid vraagt dat we in beleid en politiek nooit vergeten dat achter cijfers mensen schuilgaan met dromen, families en kwetsbaarheden.

 

Rechtvaardigheid als fundament: wetten en beleid verliezen hun legitimiteit zonder moreel kompas

De kernwaarden die ons land hebben gevormd – menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat – zijn geen abstracte idealen. Er liggen morele keuzen aan te grondsalg. Wetten en beleid verliezen immers hun legitimiteit zonder moreel kompas. Ze zijn het kompas dat ons richting kan geven in een tijd van onzekerheid. Dit essay is geschreven vanuit de overtuiging dat juist nu de vraag moet worden gesteld: welke samenleving willen we zijn?

Het antwoord ligt niet in cynisme of polarisatie, maar in het herontdekken van onze gemeenschappelijke waarden. Een rechtvaardig en menselijk Nederland vraagt dat wij onszelf opnieuw verbinden aan dit kompas – in beleid, in bestuur en in het dagelijks samenleven.

 

2.1 De urgentie van een nieuw maatschappelijk kompas

 

De samenleving in Nederland staat anno 2025 onder druk. Polarisatie verdeelt burgers in steeds scherpere kampen. Populistische retoriek en het succes van extreemrechtse partijen verscherpen tegenstellingen. Sociale media versterken haat en desinformatie. Ondertussen worden de grote structurele vraagstukken onvoldoende in samenhang aangepakt.

Daarom is een nieuw maatschappelijk kompas noodzakelijk. Een richting die geworteld is in de waarden van empathie, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid en broederschap. Een samenleving waarin de democratische rechtsstaat niet alleen formeel wordt verdedigd, maar dagelijks wordt beleefd in beleid, bestuur en burgerlijke omgangsvormen.

Dit document is geschreven vanuit die overtuiging. Het brengt samen wat filosofen, religieuze tradities, sociologen, economen en politicologen ons leren. Het vertaalt deze inzichten naar concrete voorstellen voor de versterking van onze democratie. En het laat zien dat verandering niet alleen van bovenaf, maar ook van onderaf mogelijk is: door politieke hervormingen, maatschappelijke betrokkenheid en individuele verantwoordelijkheid te verbinden.

 

2.2 Uitnodiging

 

Deze tekst is geen blauwdruk, maar een uitnodiging. Een uitnodiging om samen na te denken, te discussiëren en te handelen. Om niet te berusten in cynisme of polarisatie, maar te bouwen aan een rechtvaardige, empathische en menselijke samenleving.

Zoals Václav Havel zei: “Verantwoordelijkheid begint bij jezelf, in je directe omgeving, met de keuzes die je elke dag maakt.” 




Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen