Niet rijkdom maar rechtvaardigheid maakt samenlevingen sterk

 Gerald J. Postema’s Law’s Rule onderzoekt de diepe morele kern van de rechtsstaat. Waar veel denkers rechtsstatelijkheid vooral juridisch-technisch beschrijven, benadrukt Postema dat de rechtsstaat een moreel en sociaal project is dat vertrouwen, gelijkheid en menselijkheid beschermt.

De kernthese

De titel verwijst naar het idee dat niet mensen, maar wetten regeren: rule of law, not rule of men. Maar Postema betoogt dat dit principe meer is dan procedurele neutraliteit. Het gaat om een cultuur van respect, eerlijkheid en wederzijds vertrouwen, ingebed in instituties die willekeur tegengaan en macht begrenzen.

Rechtsstaat als moreel kompas

Postema maakt duidelijk dat de rechtsstaat niet alleen dient om conflicten te beslechten, maar ook om burgers het vertrouwen te geven dat zij gelijkwaardig en beschermd zijn – óók wie arm, impopulair of kwetsbaar is. De legitimiteit van de staat hangt er volgens hem vanaf dat wetten niet louter instrumenteel worden gebruikt, maar de waardigheid van ieder mens erkennen.

Dreigingen

Hij waarschuwt dat populisme, desinformatie en lobbybelangen de rechtsstaat kunnen uithollen. Wanneer recht slechts een instrument van macht wordt, verliezen vrijheid en gelijkheid hun betekenis. De “rule of law” verandert dan in de “rule by law”: wetgeving die gebruikt wordt om minderheden te onderdrukken of macht te monopoliseren.

Hoopvolle richting

Toch is Postema optimistisch: door transparantie, burgerparticipatie en een sterke civiele cultuur kan de rechtsstaat opnieuw worden versterkt. Uiteindelijk is zij meer dan een set regels: ze is een gemeenschappelijk vertrouwen dat rechtvaardigheid voor iedereen geldt.

Betekenis voor vandaag

In tijden waarin sommige stemmen pleiten voor vertrek uit internationale verdragen of beperking van rechterlijke toetsing, biedt Postema een krachtig tegenwicht: zonder rechtsstaat verliest democratie haar menselijkheid en verandert vrijheid in willekeur.




Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen