Sociale zekerheid als fundament van een rechtvaardige samenleving

 Sociale zekerheid is geen gunst, maar een recht dat voortvloeit uit het principe van menselijke waardigheid. In een solidaire samenleving beschermt het sociaal vangnet mensen tegen armoede, uitsluiting en kwetsbaarheid – niet pas als laatste redmiddel, maar als structureel onderdeel van een waardig bestaan. Het doel is niet alleen inkomensaanvulling, maar ook sociale bescherming, erkenning en autonomie.

In de praktijk echter worden sociale voorzieningen steeds vaker benaderd vanuit wantrouwen, bureaucratie en uitsluiting. Van de toeslagenaffaire tot de hardvochtige behandeling van mensen zonder verblijfsvergunning: het systeem faalt in het bieden van vertrouwen, eenvoud en inclusie.

1. Een menswaardig vangnet voor iedereen

Iedere samenleving heeft mensen die tijdelijk of langdurig niet in staat zijn om in hun eigen inkomen te voorzien: vanwege ziekte, ouderdom, zorgtaken, werkloosheid of sociale omstandigheden. Een fatsoenlijk stelsel zorgt dat deze mensen niet worden vernederd, gesanctioneerd of gecriminaliseerd, maar ondersteund met respect.

Toegang tot een menswaardig bestaan mag niet afhangen van economische productiviteit. Iedereen heeft recht op een dak boven het hoofd, voedsel, zorg en waardige behandeling – ongeacht status of verblijfsrecht.

2. Basisvoorzieningen zijn universeel – ook voor ongedocumenteerden

Het uitsluiten van mensen zonder verblijfsstatus van opvang, zorg of sociale ondersteuning leidt tot ontmenselijking en rechteloosheid. Het is in strijd met mensenrechtenverdragen, die het recht op voedsel, water, onderdak en medische hulp als universeel beschouwen.

Bovendien leidt structurele uitsluiting niet tot ‘zelfstandige terugkeer’, maar tot armoede, uitbuiting en onzichtbaar overleven – met maatschappelijke schade als gevolg. Een humane samenleving biedt basisvoorzieningen aan iedereen binnen haar grenzen.

3. Piketty: sociale herverdeling als morele kern van democratie

De Franse econoom Thomas Piketty benadrukt dat structurele ongelijkheid het resultaat is van politieke keuzes – niet van economische wetmatigheden. Rijkdom concentreert zich waar kapitaal erfelijk wordt en arbeid ondergewaardeerd blijft. Volgens Piketty is herverdeling via belastingen, sociale voorzieningen en onderwijs essentieel om democratie overeind te houden.

Zijn voorstellen omvatten o.a.:

  • een progressieve erf- en vermogensbelasting;

  • universele basisoverdrachten;

  • radicale transparantie in inkomens- en vermogensgegevens;

  • herwaardering van publieke diensten als fundament van gelijkheid.

Een rechtvaardige sociale zekerheid is dus geen correctie op de economie, maar een integraal onderdeel ervan: een garantie dat vrijheid en gelijkheid niet abstract blijven.

Concrete aanbevelingen voor sociale zekerheid in Nederland

  1. Garandeer een menswaardig bestaansminimum voor iedereen, zonder overmatige controle, ingewikkelde regels of vernederende procedures.

  2. Zorg dat basisvoorzieningen toegankelijk zijn voor álle mensen, inclusief ongedocumenteerden, op basis van mensenrechten en menselijke nood.

  3. Voer een eenvoudige en transparante inkomensregeling in, zoals een negatieve inkomstenbelasting of basisinkomenvariant, zodat mensen niet verdwalen in toeslagen en terugvorderingen.

  4. Verhoog structureel de uitkeringen tot boven het bestaansminimum, zodat niemand in armoede hoeft te leven, ook niet met een uitkering.

  5. Verminder de bureaucratie en stress in sociale zekerheid, door vertrouwen centraal te stellen, regels te vereenvoudigen en uitvoerders ruimte te geven voor maatwerk.

  6. Voer een progressieve vermogensbelasting in, om sociale zekerheid structureel te financieren en de concentratie van rijkdom tegen te gaan (volgens Piketty).

  7. Investeer in collectieve voorzieningen zoals zorg, onderwijs, huisvesting en kinderopvang, zodat herverdeling ook plaatsvindt via publieke infrastructuur.

  8. Bestrijd stigma en beeldvorming rond bijstand en armoede, door een ander narratief: sociale zekerheid is geen last, maar een uiting van beschaving.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen