Van angst naar stigma

 

Stanley Cohen – Folk Devils and Moral Panics (1972)

In Folk Devils and Moral Panics (1972) onderzoekt de Britse socioloog Stanley Cohen hoe samenlevingen reageren op incidenten en afwijkend gedrag, en hoe deze reacties vaak veel groter en gevaarlijker zijn dan de oorspronkelijke feiten. Hij introduceert daarbij het begrip moral panic – een toestand waarin publieke angst en verontwaardiging buitenproportioneel worden opgeblazen en hele groepen mensen tot symbool van kwaad worden gemaakt.

Cohen begint met een concrete casus: de rellen tussen Mods en Rockers, twee jeugdculturen in Groot-Brittannië in de jaren zestig. Kleine incidenten tijdens strandvakanties werden door politie en media neergezet als bewijs van een nationale crisis. Krantenkoppen spraken van “jeugdterreur” en politici riepen op tot hard optreden. Zo ontstond een beeld dat de incidenten uitvergrootte en losmaakte van hun feitelijke omvang.

Het mechanisme dat Cohen blootlegt, is breder. Hij laat zien dat media een centrale rol spelen in het creëren van folk devils – groepen die worden neergezet als bedreiging voor de samenleving. Deze “duivels” kunnen jongeren zijn, migranten, religieuze minderheden of politieke bewegingen. Het patroon is steeds hetzelfde: een incident wordt uitgelicht, opgeblazen en gegeneraliseerd, en vervolgens gebruikt om angst te mobiliseren en strengere maatregelen te rechtvaardigen.

Cohen benadrukt dat moral panics vaak tijdelijk zijn, maar dat hun gevolgen blijvend kunnen zijn. Ze leiden tot stigmatisering van groepen, tot wetgeving die vrijheden inperkt, en tot een verschuiving van publieke opinie waarin angst en wantrouwen de boventoon voeren. In essentie legt hij bloot hoe samenlevingen door angst gestuurd kunnen worden, en hoe framing en generalisatie sociale cohesie ondermijnen.

Zijn analyse is vandaag actueler dan ooit. Of het nu gaat om migratie, religie of veiligheid: telkens zien we hoe incidenten worden opgeblazen tot crises en hele groepen worden gestigmatiseerd. Cohen leert ons dat een rechtvaardige samenleving alleen kan bestaan wanneer zij weerstand biedt tegen dit mechanisme, door feiten te scheiden van frames en door individuen niet tot symbool van collectief kwaad te maken.