Vrede door recht, samenwerking en verantwoordelijkheid: een alternatieve benadering van defensie

 De wereld staat op een geopolitiek kantelpunt. De oorlog in Oekraïne, de escalatie in Gaza, spanningen rond Taiwan en het hernieuwde assertieve optreden van autoritaire regimes maken duidelijk dat vrede geen vanzelfsprekendheid is. Ook Nederland wordt geconfronteerd met fundamentele vragen: hoe verdedigen we vrijheid en veiligheid in een wereld waarin het internationaal recht steeds vaker wordt genegeerd, machtsblokken verschuiven, en democratie onder druk staat?

De reflex is vaak militair: verhoging van defensiebudgetten, aanschaf van F-35’s, uitbreiding van NAVO-aanwezigheid. Maar de vraag is: is dit genoeg – of zelfs effectief – om duurzame vrede te waarborgen? Of is er een andere weg nodig, gebaseerd op recht, diplomatie en gedeelde verantwoordelijkheid?

1. Weg van afhankelijkheid: meer Europese autonomie in defensie

Sinds de Tweede Wereldoorlog is Europa in grote mate afhankelijk geweest van de militaire bescherming van de Verenigde Staten. De NAVO speelde een cruciale rol in de Koude Oorlog, maar die afhankelijkheid heeft ook geleid tot strategische kwetsbaarheid en politieke volgzaamheid, ook wanneer Amerikaanse belangen afweken van Europese waarden (denk aan Irak, Guantánamo, of steun aan autocratische regimes).

In een wereld waarin de VS intern verdeeld is en zich mogelijk terugtrekt van mondiale inzet, is het essentieel dat Europa meer strategische autonomie ontwikkelt – niet als alternatief voor NAVO, maar als aanvulling. Dat vraagt om een versterkte Europese defensiestructuur, gezamenlijke capaciteiten, en vooral: gedeelde strategische doelstellingen die gestoeld zijn op mensenrechten en internationaal recht.

2. Diplomatie als eerste verdedigingslinie

Militaire paraatheid is geen oplossing voor conflicten, maar hoogstens een afschrikmiddel. Werkelijke veiligheid begint bij het voorkomen van conflicten, via diplomatie, bemiddeling, structurele ontwikkelingssamenwerking en vertrouwenwekkende maatregelen.

Nederland heeft een lange traditie in internationale rechtspraak, vredesdiplomatie en multilaterale samenwerking. Die rol moet worden hersteld en versterkt. In plaats van vooral te investeren in bewapening, moet Nederland ook investeren in:

  • diplomatieke netwerken;

  • crisispreventie;

  • conflictbemiddeling;

  • multilaterale instellingen zoals de VN, de OVSE, de EU en het Internationaal Strafhof.

3. Herwaardering van het internationaal recht

De ondermijning van het internationaal recht – door invasies, sanctieontduiking, mensenrechtenschendingen en illegale wapenhandel – is een directe bedreiging voor wereldvrede. Maar het internationaal recht lijdt ook onder selectieve toepassing en gebrek aan afdwingbaarheid.

Er is behoefte aan:

  • versterking van het Internationaal Strafhof;

  • duidelijke normen over wapengebruik, economische sancties, en bezetting;

  • coherente handhaving van mensenrechten, ook bij bondgenoten;

  • hervorming van de Veiligheidsraad – inclusief het ter discussie stellen van het vetorecht, dat fundamentele rechtspraak en conflictoplossing vaak blokkeert.

4. Weerbaarheid en burgerbescherming

Defensie betekent meer dan tanks en gevechtsvliegtuigen. In een moderne samenleving zijn ook cyberaanvallen, desinformatie, sabotage en ontwrichting van infrastructuur reële dreigingen. Nationale en Europese weerbaarheid vraagt om:

  • cyberveiligheid en digitale soevereiniteit;

  • bescherming van kritieke infrastructuur (energie, water, communicatie);

  • versterking van burgerlijke rampenbestrijding en crisisorganisatie;

  • weerbaarheid tegen desinformatie en maatschappelijke polarisatie.

Daarbij is ook civiele defensie nodig: weerbare burgers, toegankelijke overheidscommunicatie, en een robuust maatschappelijk middenveld.

Concrete aanbevelingen voor Nederlands en Europees defensiebeleid

  1. Investeer primair in diplomatie en conflictpreventie: verhoog budgetten voor het ministerie van Buitenlandse Zaken, ontwikkelingssamenwerking, en multilaterale vredesinitiatieven.

  2. Streef actief naar Europese strategische autonomie: investeer in gezamenlijke defensiecapaciteiten (EU-brede inkoop, cyberverdediging, satellieten), strategische afstemming en operationele samenwerking, zonder NAVO-verplichtingen uit te hollen.

  3. Maak internationale rechtsorde afdwingbaar: steun uitbreiding van de bevoegdheden van het Internationaal Strafhof, versterk VN-mensenrechtenmechanismen en pleit voor hervorming van de VN-Veiligheidsraad, inclusief beperking van veto’s bij genocide en oorlogsmisdaden.

  4. Herijk wapenexportbeleid: verbied export naar landen die mensenrechten systematisch schenden of betrokken zijn bij conflicten, ook als dit economische belangen raakt.

  5. Bouw aan een weerbare digitale samenleving: investeer in cyberveiligheid, bescherming van democratische processen, onderwijs in mediawijsheid en snelle reactiecapaciteit op hybride dreigingen.

  6. Erken veiligheid als mensenrecht en publiek goed: veiligheid is niet het eigendom van staten of elites, maar een universeel recht dat ook sociaal, ecologisch en cultureel van aard is. Defensiestrategieën moeten daaraan ondergeschikt zijn.

  7. Versterk de parlementaire en juridische controle op militaire missies: zorg voor transparantie, toetsing aan het internationaal recht, en betrokkenheid van het maatschappelijk middenveld bij buitenlandse inzet.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen