Waarom onze democratie op het spel staat

 Democratie lijkt vanzelfsprekend. Maar in veel landen raakt ze uitgehold, van binnenuit. Wat ooit een krachtig model was van burgerzeggenschap en rechtsbescherming, wordt steeds vaker verzwakt door populistische leiders én technocratische besluitvorming. De kern van het probleem is dat twee pijlers van onze samenleving — democratie en de rechtsstaat — steeds verder uit elkaar drijven.

Aan de ene kant zijn er regeringen die wel gekozen zijn, maar vervolgens rechters, media en burgerrechten onder druk zetten. Ze beroepen zich op “de wil van het volk” om checks and balances af te breken. Aan de andere kant staan technocratische instellingen en elites die beleid maken zonder democratische inbreng of verantwoording, vaak onder het mom van expertise of efficiëntie.

Deze ontwikkelingen leiden tot wat wel genoemd wordt: “niet-democratisch liberalisme” en “illiberale democratie”. In beide gevallen raakt de burger op afstand van de macht — of doordat hij buitengesloten wordt, of doordat zijn stem misbruikt wordt om macht te monopoliseren.

Sociale media hebben deze dynamiek versterkt. Desinformatie verspreidt zich sneller dan feiten. Mensen belanden in digitale echo-kamers waarin polarisatie toeneemt en wantrouwen wordt aangewakkerd. Populisten gebruiken deze platforms om woede te richten op instellingen, minderheden en 'de elite', en om complexe problemen te reduceren tot simpele slogans. Zoals het in het boek scherp geformuleerd werd: "Authoritarian populists do not destroy democracies. They hollow them out from within, gradually, subtly, and in plain sight."

Tegelijk haken steeds meer mensen af. Niet uit onwil, maar uit teleurstelling. Ze ervaren economische onzekerheid, voelen zich niet gehoord en geloven niet dat de democratie nog voor hen werkt. Dat creëert een voedingsbodem voor politieke bewegingen die meer beloven dan ze kunnen waarmaken — en minder respecteren dan ze zouden moeten.

Toch is het niet te laat. Een samenleving kan haar democratische fundamenten herstellen door opnieuw te investeren in vertrouwen, betrokkenheid en gedeelde waarden. Niet door mensen uit te sluiten, maar door ze te laten deelnemen. Niet door rechten als obstakel te zien, maar als bescherming voor iedereen.

De sleutel ligt in het verbinden van twee doelen: daadwerkelijke invloed voor burgers én het vasthouden aan rechtsstatelijke principes. Dat vereist nieuwe vormen van politiek, waarin niet alleen regels worden gehandhaafd, maar waarin ook de vraag wordt gesteld: “Voor wie doen we dit eigenlijk?” Zoals het in het boek treffend werd gesteld: “To save democracy, we must first learn to reimagine it.”

Dit vraagt om politieke moed, maar vooral om een nieuw verhaal. Een verhaal over wie we willen zijn als samenleving. Over solidariteit, rechtvaardigheid en menselijke waardigheid. Niet als abstracte idealen, maar als concrete richtlijnen voor beleid, bestuur en dagelijks samenleven.

Zolang democratie slechts een bestuursvorm is, blijft ze kwetsbaar. Pas als ze weer een gezamenlijke droom wordt — gevoed door waarden, gedragen door mensen — krijgt ze haar kracht terug.



Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen