Woorden die de wereld vormen – de kracht van framing

In Don’t Think of an Elephant! legt de Amerikaanse taalkundige en cognitiewetenschapper George Lakoff uit hoe politiek taalgebruik niet alleen boodschappen overbrengt, maar ook denkwerelden vormt. Zijn centrale inzicht is dat woorden frames oproepen – mentale kaders die bepalen hoe we de werkelijkheid begrijpen. Zodra een frame is geactiveerd, interpreteren mensen feiten en gebeurtenissen binnen dat kader, vaak zonder dat ze zich daarvan bewust zijn.

Het beroemdste voorbeeld is het zinnetje dat de titel vormt: “Denk niet aan een olifant.” Het is onmogelijk om de instructie te volgen zonder meteen aan een olifant te denken. Zo werkt framing ook in de politiek: woorden als “belastingverlaging”, “law and order” of “asielcrisis” sturen automatisch ons denken in een bepaalde richting. Politieke tegenstanders die dezelfde termen gebruiken om zich te verweren, versterken onbewust het frame van de ander.

Lakoff laat zien dat conservatieve bewegingen in de VS hier decennialang systematisch gebruik van hebben gemaakt. Zij hebben sterke frames ontwikkeld – bijvoorbeeld het idee van de staat als een “strenge vader” die orde oplegt – en deze via media, onderwijs en politiek verspreid. Progressieve partijen daarentegen lieten zich vaak in de verdediging drukken door de frames van hun tegenstanders over te nemen, in plaats van eigen kaders te ontwikkelen.

De boodschap van Lakoff is dat politiek niet alleen een strijd om beleid is, maar vooral een strijd om het morele verhaal dat beleid betekenis geeft. Wie spreekt over “investeren in mensen” in plaats van “kosten maken” roept een heel ander frame op. Politiek leiderschap vraagt daarom om taal die waarden belichaamt: solidariteit, rechtvaardigheid, vrijheid en menselijkheid.