De retoriek van angst: hoe radicaal-rechts sociale media gebruikt tegen migratie

Migratie staat al jaren centraal in het discours van radicaal-rechtse partijen. Politieke leiders als Geert Wilders, Thierry Baudet, Marine Le Pen, Matteo Salvini, Giorgia Meloni, Nigel Farage, Tom van Grieken en Alice Weidel zetten sociale media in als hun belangrijkste podium om anti-immigrantenboodschappen te verspreiden. Hun succes is niet los te zien van de manier waarop de digitale architectuur van platforms als Facebook, Instagram en X (voorheen Twitter) hun boodschappen versterkt.

Een nieuwe studie van Ofra Klein laat zien hoe deze leiders systematisch gebruikmaken van klassieke retorische strategieën: logos (logica), pathos (emotie) en ethos (geloofwaardigheid). Pathos blijkt verreweg het krachtigst: bijna 80% van hun posts zet emoties in om boosheid, angst of verontwaardiging op te wekken. Dat gebeurt met hyperbolen, herhalingen, contrasten tussen “wij” en “zij”, en ironie of spot. Humor en metaforen maken het beeld nog tastbaarder en herkenbaarder. Logos speelt ook een rol: met cijfers, grafieken en selectieve statistieken worden migranten neergezet als bedreiging voor banen, veiligheid of sociale voorzieningen. Ethos tenslotte geeft de leider geloofwaardigheid: door persoonlijke verhalen te vertellen, zich te presenteren als “waarheidsverteller” en te spreken in termen van “wij” en “ons” versterken zij het idee dat ze namens het volk spreken tegen een corrupte elite.

De kracht van deze retoriek hangt echter sterk samen met de kenmerken van de platforms waarop ze wordt verspreid. Facebook blijkt ideaal voor emotionele mobilisatie: de ‘like’ en ‘boos’-knoppen, deelmogelijkheden en lange discussies maken het een broedplaats voor pathos. X leent zich door zijn korte berichten voor bondige en felle boodschappen, vaak emotioneel geladen, terwijl links en hashtags ruimte bieden voor schijnbaar logische onderbouwing. Instagram werkt anders: beeld staat centraal en de nadruk ligt er minder op politieke discussie. Hier zetten leiders vooral in op ethos: het persoonlijke imago, de authenticiteit, en de directe connectie met volgers.

De gevolgen zijn aanzienlijk. Door de voortdurende stroom van emotioneel geladen boodschappen raken xenofobe frames genormaliseerd. Online gemeenschappen worden gevoed met boosheid en wantrouwen, wat leidt tot polarisatie en soms tot openlijke haatspraak. Tegelijkertijd versterken deze boodschappen gevoelens van slachtofferschap en mobiliseren ze aanhangers om zich politiek te organiseren. Daarbij ondermijnen leiders bewust het vertrouwen in traditionele media en instituties, door alternatieve bronnen en frames te promoten.

De conclusie van de studie is duidelijk: sociale media zijn geen neutrale doorgeefluik, maar versterken door hun algoritmes en ontwerp de meest emotionele, polariserende boodschappen. Vooral Facebook en X vormen krachtige kanalen voor emotionele mobilisatie, terwijl Instagram meer gericht is op persoonlijke profilering. Radicaal-rechtse leiders begrijpen dit spel en passen hun strategieën daarop aan. Hun kracht ligt dus niet alleen in de inhoud van hun boodschap, maar juist in de manier waarop die door sociale media wordt beloond.

Wie de opmars van polarisatie en haatspraak wil begrijpen – en wil tegengaan – moet niet alleen kijken naar de woorden van radicaal-rechts, maar ook naar de digitale infrastructuur die deze woorden een megafonisch bereik geeft.

Zie onderzoek: Anti-immigrant rhetoric of populist radical right leaders on social media platforms - Erasmus University Rotterdam



Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen