Extreemrechts in Nederland: groei, geweld en de strijd om de democratie

 De afgelopen week liet Nederland op pijnlijke wijze zien hoe diep extreemrechts inmiddels in onze samenleving is doorgedrongen. In Den Haag escaleerde een grote anti-immigratiedemonstratie in massaal geweld. Een groep van honderden relschoppers keerde zich tegen politie, journalisten en eigendommen. Agenten raakten gewond, journalisten werden belaagd en tientallen mensen zijn inmiddels door de rechter veroordeeld tot forse straffen. Wat begon als een politieke demonstratie eindigde als een aanval op de rechtsstaat zelf.

Het beeld werd versterkt door onrust bij azc’s elders in het land. In Doetinchem moest de ME ingrijpen toen protesten tegen de komst van een opvanglocatie uit de hand liepen en agenten met vuurwerk werden bekogeld. Andere gemeenten zagen zich genoodzaakt open dagen te schrappen en extra veiligheidsmaatregelen te treffen. Voor bewoners, vrijwilligers en nieuwkomers ontstaat zo een klimaat van angst en onzekerheid.

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid waarschuwde in dit verband voor de normalisering van extreemrechtse retoriek en actie. Wat jarenlang gold als marginaal en extreem, is nu zichtbaar op straat en hoorbaar in de publieke arena. Tijdens het Kamerdebat over de rellen in Den Haag werd pijnlijk duidelijk hoe verschillend partijen hiermee omgaan: waar sommigen aandrongen op een harde lijn tegen extreemrechtse mobilisatie, aarzelden anderen om de rol van rechtsextremistische groepen expliciet te benoemen.

Tegelijkertijd houden de peilingen een ongemakkelijke spiegel voor. De PVV staat nog altijd bovenaan en ook partijen als JA21 groeien. Rechts-populistische steun blijft hoog, en met de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober in zicht kan dit de politieke verhoudingen drastisch veranderen. Het gevaar is dat de electorale beloning van harde anti-immigratieboodschappen geweld en intimidatie indirect legitimeert.

Moeten we bang zijn? Angst alleen is geen antwoord. Maar er is reden tot zorg. Het geweld in Den Haag laat zien dat de drempel om instituties en pers fysiek aan te vallen lager wordt. De acties rond azc’s tonen hoe snel lokale spanningen kunnen ontsporen. En de peilingen maken duidelijk dat de voedingsbodem voor verdere radicalisering breed aanwezig is.

Toch is het tij nog te keren. Het optreden van politie en justitie bewijst dat de rechtsstaat weerbaar is: snelle aanhoudingen, directe veroordelingen en gebiedsverboden laten zien dat geweld niet zonder consequenties blijft. Politiek is echter meer nodig: heldere normstelling, consequent benoemen van extremistische dreiging en het sluiten van de rijen tegen haat en intimidatie. Gemeenten en politie moeten slimmer omgaan met risicodemonstraties, door vreedzame betogers te scheiden van relgroepen en sneller in te grijpen bij signalen van escalatie.

Maar de strijd tegen extreemrechts vraagt meer dan handhaving alleen. Het gaat ook om de sociale voedingsbodem: bestaansonzekerheid, woningnood, gebrek aan perspectief. Juist daar spelen radicale groepen handig op in. Wie dit wil keren, moet investeren in betaalbare woningen, kansengelijkheid en transparante communicatie over migratie en opvang. Alleen zo kan wantrouwen plaatsmaken voor vertrouwen.

Op 29 oktober kiest Nederland een nieuwe Tweede Kamer. Daarmee ligt er meer dan ooit een keuze voor: geven we ruimte aan verdeeldheid, angst en haat, of kiezen we voor verbinding, weerbaarheid en democratische kracht? Extreemrechts heeft zich stevig genesteld, maar het is niet te laat om een andere koers te varen. De toekomst van onze rechtsstaat hangt af van de keuzes die nu worden gemaakt — in Den Haag, in de buurten rond azc’s, en in het stemhokje.




Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen