George Michael – The Enemy of My Enemy: The Alarming Convergence of Militant Islam and the Extreme Right

 

In The Enemy of My Enemy onderzoekt George Michael de opmerkelijke en vaak ongemakkelijke raakvlakken tussen twee ideologische uitersten: islamistisch extremisme en extreemrechts in het Westen. Op het eerste gezicht lijken deze stromingen elkaars absolute tegenpolen – de ene religieus geïnspireerd, de andere nationalistisch en vaak anti-religieus. Toch laat Michael zien dat beide bewegingen in bepaalde contexten verrassend veel overeenkomsten en zelfs tijdelijke allianties kennen.

Centrale verbindende factor is de gedeelde vijand: het liberale Westen, met zijn waarden van secularisme, gelijkheid, pluralisme en globalisering. Beide stromingen wijzen de Amerikaanse hegemonie en de invloed van Israël aan als bronnen van kwaad, en beide gebruiken antisemitische complottheorieën als mobilisatiemiddel. In die zin fungeert vijandschap tegenover ‘het systeem’ als cement dat ideologische tegenstellingen tijdelijk kan overbruggen.

Michael documenteert hoe extreemrechtse denkers en islamistische ideologen elkaar citeren en soms zelfs ontmoeten. Zo waren er extreemrechtse figuren die Osama bin Laden als “nuttige bondgenoot” tegen het Amerikaanse establishment zagen, en islamisten die het antisemitische gedachtegoed van Europese rechtsradicalen overnamen. Ook op retorisch vlak bestaan parallellen: zowel extreemrechts als islamisten gebruiken de taal van zuiverheid, moreel absolutisme en een strijd tussen goed en kwaad.

Het boek wijst er daarnaast op dat beide bewegingen vergelijkbare technieken hanteren. Propaganda via alternatieve media, complotdenken, religieus of ideologisch fanatisme en de legitimering van geweld zijn terugkerende patronen. Beide stromingen cultiveren ook een gevoel van slachtofferschap en gebruiken dat als rechtvaardiging voor radicale actie.

Tegelijkertijd benadrukt Michael dat dit soort convergenties per definitie fragiel zijn. De fundamentele tegenstellingen – bijvoorbeeld over religie, seksualiteit of nationale identiteit – maken duurzame samenwerking onmogelijk. Het is eerder een strategische omarming “om de vijand van mijn vijand te verzwakken”. Uiteindelijk waarschuwt hij dat de ware dreiging niet ligt in een blijvend bondgenootschap, maar in het feit dat beide bewegingen op hun eigen manier de liberale democratie ondermijnen en soms profiteren van elkaars acties.

The Enemy of My Enemy is daarmee zowel een analyse van een zelden besproken fenomeen als een bredere waarschuwing: extremistische bewegingen, hoe verschillend ook, vinden elkaar in hun afkeer van pluralisme en democratie. Dat maakt ze tot een dubbele bedreiging voor samenlevingen die gebouwd zijn op vrijheid en rechtsstaat.