Kwetsbaarheid als kracht: politiek begint waar we elkaar nodig hebben

In Kwetsbaar. Politieke mogelijkheden presenteert Marguerite van den Berg de overtuiging dat kwetsbaarheid geen zwakte is die genegeerd moet worden, maar een fundamentele voorwaarde voor solidariteit, politiek handelen en samenleven. Kwetsbaarheid — de mogelijkheid van beschadiging, zorgbehoefte en afhankelijkheid — is onvermijdelijk voor alles wat leeft. In een wereld die wordt geconfronteerd met klimaatcrisis, ongelijkheid, geweld, erosie van sociale vangnetten en systemische onrechtvaardigheden, is het volgens Van den Berg juist noodzakelijk om kwetsbaarheid te erkennen. 

Kernvragen en motieven

Van den Berg vraagt wat er zou gebeuren als we onze kwetsbaarheid niet langer primair zouden zien als probleem of tekort, maar als het beginpunt van politieke verbeelding en actie. In plaats van te reageren op kwetsbaarheid met verharding of controlerende mechanismen, pleit ze voor een liefdevol, politiek antwoord dat ruimte maakt voor verbondenheid en wederkerigheid. 

Dit doet zij op een bijzondere manier: door uiteenlopende elementen uit de praktijk met elkaar in verband te brengen — een plotseling ziekteverlof, bladwantsen, kernafval, oorlogsdreiging, het Toeslagenschandaal, dans, en culturele stemmen zoals Nina Simone en Annie Ernaux — om te laten zien hoe kwetsbaarheid zich manifesteert in verschillende registers van het sociale en politieke leven. 

Politieke mogelijkheden

Van den Berg ziet in de erkenning van kwetsbaarheid niet louter een morele houding, maar een politieke strategie. Wanneer kwetsbaarheid erkend wordt, opent zich een ruimte voor solidariteit: we realiseren ons dat we afhankelijk zijn van anderen, dat we elkaar nodig hebben, dat niemand volledig autonoom is. In die ruimte kan politiek betekenis krijgen — politiek als zorg en wederkerigheid, niet alleen als macht en controle.

Tegelijk erkent ze dat kwetsbaarheid politiek geëxploiteerd kan worden (als retoriek, als middel tot uitsluiting of onderdrukking). Daarom is het belangrijk dat erkenning van kwetsbaarheid niet vrijblijvend is, maar gepaard gaat met instituties, beleid en sociale praktijken die bescherming, rechtvaardigheid en handelingsruimte bieden.

Stijl en toon

Het boek combineert persoonlijke registratie met politiek betoog. Door concrete voorbeelden en alledaagse ervaringen te verweven met grotere maatschappelijke structuren, slaagt Van den Berg erin om de lezer zowel emotioneel als intellectueel aan te spreken. Haar toon is uitnodigend eerder dan beschuldigend — kwetsbaarheid wordt geen stempel van slachtofferschap, maar een opening naar gemeenschappelijk handelen.