Samenwerking als kracht: waarom verbinding beter werkt dan verdeeldheid

 

In veel landen groeit de roep om beleid dat zich richt op het uitsluiten of beperken van bepaalde minderheden. Politici spelen in op gevoelens van angst en onzekerheid door migranten, religieuze groepen of andere ‘anderen’ als zondebok aan te wijzen. Hoewel dit electorale winst kan opleveren, toont onderzoek keer op keer aan dat deze aanpak het potentieel van een samenleving ondermijnt en het welzijn van grote groepen ernstig schaadt. Verdeeldheid en haat lossen geen problemen op: ze vergroten ze. Werkelijke vooruitgang ontstaat pas wanneer samenwerking en verbinding centraal staan.

Verdeeldheid verzwakt samenlevingen

Sociale wetenschappers zoals Robert Putnam hebben overtuigend laten zien dat maatschappijen die gekenmerkt worden door wantrouwen en uitsluiting minder productief, minder innovatief en minder democratisch stabiel zijn【1】. Uit onderzoek van de OECD blijkt dat samenlevingen met lage sociale cohesie hogere kosten maken in zorg, veiligheid en justitie【2】. Het negeren of actief achterstellen van minderheden leidt bovendien tot structurele armoede en ongelijkheid, zoals zichtbaar in de segregatie in Amerikaanse steden of in de systematische discriminatie van Roma in delen van Europa【3】.

Verbinding vergroot welzijn en welvaart

Samenlevingstheoretici wijzen er juist op dat samenwerking en verbinding enorme voordelen opleveren. Het Wereldbankrapport Social Capital for Development laat zien dat landen met een hoog niveau van sociaal vertrouwen sneller economisch groeien en beter in staat zijn crises te doorstaan【4】. In Europa zijn de Scandinavische landen illustratief: hun beleid, gebaseerd op inclusie, gelijke kansen en een sterk sociaal vangnet, resulteert niet alleen in hoge levensverwachting en welzijn, maar ook in concurrerende economieën【5】.

Ook in Nederland zien we dat beleid dat inzet op verbinding vruchten afwerpt. Voorbeelden zijn de energietransitie-initiatieven waarin burgers via coöperaties samen duurzame energie opwekken【6】, of onderwijsprogramma’s die kansengelijkheid bevorderen en daarmee op lange termijn de productiviteit vergroten【7】. Wooncoöperaties en broodfondsen laten zien hoe mensen elkaar ondersteunen buiten de traditionele markt en zo veerkrachtige netwerken bouwen【8】.

Eén menselijkheid als uitgangspunt

Achter dit alles ligt een fundamenteel uitgangspunt: we zijn allemaal mensen met dezelfde basisbehoeften en verlangens — veiligheid, erkenning, gezondheid, ontwikkeling, een plek om te wonen. Filosofen als Martha Nussbaum en Amartya Sen benadrukken dat rechtvaardig beleid zich moet richten op het realiseren van deze universele menselijke vermogens【9】【10】. Uitsluiting staat daar haaks op: het ontneemt mensen de kans hun leven vorm te geven en verzwakt de samenleving als geheel.

Geen soft maar krachtig beleid

Sommigen zien samenwerking en verbinding als een softe of naïeve benadering. Het tegendeel is waar. Het vraagt politieke moed om niet mee te gaan in polarisatie, maar om structurele oplossingen te kiezen. Inclusief beleid betekent niet dat problemen worden genegeerd, maar dat ze bij de kern worden aangepakt. De woningnood los je niet op door migranten te weren, maar door te investeren in betaalbare huisvesting【11】. Spanningen in achterstandswijken los je niet op met repressie, maar door onderwijs, werkgelegenheid en veiligheid samen met bewoners te versterken【12】. Klimaatproblemen los je niet op met schuldtoewijzing, maar door samen te werken aan innovatie en rechtvaardige transitie【13】.

De Europese geschiedenis leert dat haat en uitsluiting leiden tot destructie, terwijl samenwerking en integratie vrede, stabiliteit en groei brengen【14】. Het Europese project zelf is hier het beste bewijs van: na eeuwen van oorlog kozen landen voor samenwerking — en dat heeft geleid tot ongekende welvaart en stabiliteit.

Conclusie

Een samenleving die inzet op samenwerking benut het volle potentieel van al haar leden, vergroot welzijn én welvaart en vergroot de veerkracht tegenover crises. Het erkennen van onze gedeelde menselijkheid is geen idealisme, maar realisme. Verdeeldheid en uitsluiting ondermijnen samenlevingen; verbinding maakt ze sterker. Dit vraagt om krachtig beleid dat inzet op gelijkheid, rechtvaardigheid en solidariteit. Alleen zo kunnen we de werkelijke problemen van onze tijd aanpakken.

Bronnen en literatuur

  1. R. D. Putnam, Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community, New York: Simon & Schuster, 2000.

  2. OECD, Society at a Glance 2019: OECD Social Indicators, Paris: OECD Publishing, 2019.

  3. European Union Agency for Fundamental Rights (FRA), Roma and Travellers Survey 2019.

  4. World Bank, Social Capital for Development, Washington D.C.: World Bank, 2002.

  5. OECD, How’s Life? 2020: Measuring Well-being, Paris: OECD Publishing, 2020.

  6. H. Bauwens, Energiecoöperaties en de transitie naar hernieuwbare energie, Energiesamen, 2019.

  7. SCP, Kansenongelijkheid in Nederland, Sociaal en Cultureel Planbureau, 2021.

  8. M. Bijl, Broodfondsen in Nederland: solidariteit onder zelfstandigen, Utrecht University, 2020.

  9. M. C. Nussbaum, Creating Capabilities: The Human Development Approach, Harvard University Press, 2011.

  10. A. Sen, Development as Freedom, New York: Alfred A. Knopf, 1999.

  11. Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), Wonen en de woningmarkt in Nederland, Den Haag, 2022.

  12. SCP, De sociale staat van Nederland 2022.

  13. IPCC, Climate Change 2023: Mitigation of Climate Change, Geneva: United Nations.

  14. T. Judt, Postwar: A History of Europe Since 1945, London: Penguin, 2005.





Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen