Het autoritaire spook dat nooit verdwijnt

 In The Authoritarian Specter (1996) onderzoekt de Canadese psycholoog Bob Altemeyer waarom sommige mensen gevoelig zijn voor autoritaire leiders en denkbeelden. Zijn analyse laat zien dat autoritarisme niet slechts een hoofdstuk uit de geschiedenis is, maar een blijvende menselijke neiging die steeds opnieuw kan opduiken in tijden van onzekerheid en conflict.

Centraal in zijn onderzoek staat het begrip Right-Wing Authoritarianism (RWA), dat bestaat uit drie elementen: volgzaamheid tegenover leiders en instituties, vijandigheid tegenover mensen die als afwijkend of bedreigend worden gezien, en een sterke gehechtheid aan traditionele waarden en normen. Deze combinatie maakt mensen vatbaar voor zwart-wit denken, intolerantie en het zonder veel twijfel inperken van vrijheden wanneer dat wordt gepresenteerd als noodzakelijk voor orde en veiligheid.

Altemeyer toont met grootschalige onderzoeken en experimenten aan dat autoritaire persoonlijkheden vaker vooroordelen koesteren, sneller geneigd zijn burgerrechten te beperken en makkelijker meegaan in samenzweringstheorieën of “law and order”-retoriek. In gesimuleerde politieke rollenspellen blijken groepen met hoge RWA-scores systematisch intoleranter en repressiever te handelen.

Zijn conclusie is ontnuchterend: autoritarisme is geen afwijking van een kleine minderheid, maar een latent potentieel in vrijwel iedere samenleving. Het kan steeds opnieuw worden geactiveerd door leiders die orde en stabiliteit beloven. Daarmee vormt het een voortdurende bedreiging voor de democratie, die alleen kan overleven als burgers kritisch blijven denken en weerstand bieden aan de verleiding van simpele oplossingen en schijnzekerheid.

Altemeyers werk is daarom meer dan academisch onderzoek: het is een waarschuwing. Het autoritaire spook waart altijd rond, ook in moderne democratieën. Het is aan ons om te zorgen dat het niet de macht grijpt.

Altemeyer’s werk is tegelijk een waarschuwing en een oproep: waakzaamheid tegenover autoritaire dynamieken is essentieel voor het behoud van een open, pluriforme en rechtvaardige samenleving.




Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen