De kracht van vertrouwen: waarom het idee dat mensen deugen ons verder brengt

 In De meeste mensen deugen houdt historicus Rutger Bregman een krachtig pleidooi tegen cynisme. Hij stelt dat ons mensbeeld bepalend is voor hoe we onze samenleving inrichten, en dat het dominante idee – dat mensen van nature egoïstisch, gevaarlijk of onbetrouwbaar zijn – niet klopt met de realiteit.

Op basis van honderden wetenschappelijke studies, historische voorbeelden en psychologische experimenten komt Bregman tot één centrale conclusie:

De meeste mensen, onder normale omstandigheden, zijn goed.

En dat simpele inzicht zou wel eens revolutionair kunnen zijn.

💥 De mythe van de egoïstische mens

Bregman neemt in het boek meerdere klassieke experimenten op de korrel – zoals het Stanford Prison Experiment en het Milgram-experiment – die vaak als bewijs worden aangehaald dat mensen blind gezag volgen of elkaar onderdrukken. Hij laat zien dat deze studies methodologisch twijfelachtig zijn, gemanipuleerd of te eenzijdig geïnterpreteerd.

Tegenover het beeld van de ‘natuurlijke slechtheid’ plaatst Bregman talloze voorbeelden van solidariteit, compassie en spontaniteit – ook in crisissituaties zoals oorlog of rampen. Mensen helpen elkaar vaker dan gedacht. Ze handelen uit empathie, vertrouwen en verbondenheid, mits ze niet gemanipuleerd of vernederd worden.

🧠 Waarom geloven we dan toch het tegenovergestelde?

Volgens Bregman komt dat door het machtige narratief van wantrouwen. Media brengen vooral slecht nieuws. Politici spreken vaak in termen van dreiging, controle en straf. Schoolsystemen en bedrijven zijn ingericht op controle, concurrentie en beloning. Zo raakt ons wereldbeeld vervormd – en gaan we ons er ook naar gedragen.

Hij spreekt over het “nocebo-effect van cynisme”: als je mensen behandelt alsof ze onbetrouwbaar zijn, zullen ze zich daarnaar gaan gedragen. Het tegenovergestelde geldt ook: wie vertrouwen krijgt, ontwikkelt verantwoordelijkheid en zorgzaamheid.

🧱 Een nieuw fundament: vertrouwen als basis voor samenleving

Bregman pleit voor een samenleving die vertrouwen in mensen centraal stelt – in beleid, onderwijs, bestuur en economie. Zijn voorbeelden zijn hoopvol:

  • In Noorwegen worden gevangenen behandeld met respect en vrijheid, met veel lagere recidivecijfers.
  • In Utrecht krijgen mensen met een uitkering onvoorwaardelijk basisinkomen, wat leidt tot meer welzijn en minder fraude.
  • In onderwijs blijken scholen die leerlingen autonomie en vertrouwen geven beter te presteren én minder uitval te kennen.

“Als je uitgaat van het goede in de mens, krijg je betere mensen.”

🌱 Tot slot: de keuze voor hoop

De meeste mensen deugen is geen naïef boek. Bregman erkent dat mensen tot vreselijke dingen in staat zijn, zeker onder druk, macht of ideologie. Maar hij laat overtuigend zien dat het dominante mensbeeld niet strookt met wie we werkelijk zijn – en dat het tijd is voor een radicale herziening.

Zijn boodschap is tegelijk filosofisch en praktisch: als we echt willen bouwen aan een betere wereld, moeten we durven vertrouwen op het goede in elkaar – en dat inrichten in onze instituties.

🟠 Want wie deugt, doet deugd – en wie vertrouwt, krijgt vertrouwen terug.




Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Geen woorden voor dit verlies – maar ook geen ruimte voor haat

Afbeelding
 Allereerst willen wij onze diepste medeleven uitspreken aan de ouders, familie, vrienden en bekenden van Lisa. Een jong leven is op brute wijze beëindigd. Er zijn geen woorden die dit onrecht kunnen beschrijven. Het verdriet is niet te bevatten. Dat jonge vrouwen op straat niet veilig kunnen zijn, dat zij aangevallen, seksueel misbruikt en zelfs vermoord kunnen worden — dat is onaanvaardbaar. Iedere vrouw heeft het recht zich veilig te voelen, altijd en overal. Niet alle asielzoekers zijn criminelen De verdachte in deze zaak verbleef op een COA-locatie. Dat roept emoties op, maar we moeten oppassen voor de val van generalisatie. Eén dader mag nooit de maatstaf zijn voor een hele groep. Een voorbeeld: toen onlangs een Nederlandse vader zijn eigen kinderen om het leven bracht, concludeerden we terecht niet dat alle Nederlandse vaders kindermoordenaars zijn. Evenmin bestempelen we alle voetbalfans als criminelen omdat sommige hooligans zich misdragen. En toch gebeurt dit mechanism...
Meer lezen

Een moreel kompas voor politiek, bestuur en samenleving

Afbeelding
  1. Naar een rechtvaardige, empathische en duurzame samenleving   Stel je een jonge vrouw voor die door Den Haag fietst, langs de hofvijver en de gebouwen waar wetten en besluiten worden gemaakt. Het lijkt een alledaags beeld, maar in feite draagt het een diepere betekenis: vrijheid van beweging, veiligheid in de openbare ruimte, de vanzelfsprekendheid dat zij haar weg kan kiezen. Dit eenvoudige tafereel is tegelijk symbool voor wat ons land groot maakt – en voor wat er op het spel staat. Nederland is gebouwd op waarden die meer zijn dan politieke leuzen: menselijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid, gelijkheid, broederschap en de rechtsstaat. Het zijn waarden die we niet mogen beschouwen als vanzelfsprekendheden, maar als opdrachten die telkens opnieuw moeten worden waargemaakt. Ze vormen het fundament van een samenleving waarin mensen niet tegenover elkaar staan, maar met elkaar. In dit essay legt Vital Moors uit hoe we samen een samenleving kunnen bouwen waarin verbin...
Meer lezen

Hegel en de rechtvaardige samenleving: vrijheid, erkenning en de staat

Afbeelding
Inleiding: de vraag naar rechtvaardigheid Sinds Plato en Aristoteles buigt de westerse filosofie zich over de vraag wat een rechtvaardige samenleving is. Voor Hegel, een van de invloedrijkste denkers van de 19e eeuw, was dit vraagstuk onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Niet de abstracte vrijheid van het individu alleen, maar de vrijheid die zich realiseert in een gemeenschap van wetten, instituties en erkenning. Zijn Philosophy of Right (1821) is een poging om een filosofisch fundament te geven aan een samenleving waarin vrijheid en rechtvaardigheid samenvallen. Vrijheid voorbij individualisme Hegel zag vrijheid als het wezen van de mens, maar keerde zich tegen het simplistische idee dat vrijheid slechts betekent dat niemand zich met jou mag bemoeien (negatieve vrijheid). Werkelijke vrijheid is voor hem positieve vrijheid : de mogelijkheid om jezelf te ontplooien binnen een redelijke orde die je als de jouwe herkent. Dit sluit aan bij latere denkers als Isaiah Berlin, die het onder...
Meer lezen