MenselijkNederland

Een samenleving staat of valt met de manier waarop we elkaar zien. Wanneer mensen worden teruggebracht tot labels – migrant, uitkeringstrekker, consument – verliezen we de essentie: dat ieder mens kwetsbaar is en een verhaal draagt. In die kwetsbaarheid schuilt geen zwakte, maar juist de basis voor verbondenheid. Vrijheid is niet enkel het recht om zelf te kiezen. Vrijheid krijgt pas betekenis in relatie: in de beloftes die we houden, de zorg die we geven en de gemeenschappen die we vormen. Ons bestaan is verweven met dat van anderen – daarin ligt de kern van verantwoordelijkheid. Maar individuele zorg is niet genoeg. Een menselijk Nederland vraagt om rechtvaardige instituties die bescherming bieden, ongelijkheid bestrijden en ruimte maken voor waardigheid. Regels en beleid zijn er niet om mensen te reduceren, maar om hun menselijkheid te waarborgen. Onze macht over technologie en natuur legt bovendien een plicht op die verder reikt dan onze eigen generatie. We dragen verantwoordeli...

In Kwetsbaar. Politieke mogelijkheden presenteert Marguerite van den Berg de overtuiging dat kwetsbaarheid geen zwakte is die genegeerd moet worden, maar een fundamentele voorwaarde voor solidariteit, politiek handelen en samenleven. Kwetsbaarheid — de mogelijkheid van beschadiging, zorgbehoefte en afhankelijkheid — is onvermijdelijk voor alles wat leeft. In een wereld die wordt geconfronteerd met klimaatcrisis, ongelijkheid, geweld, erosie van sociale vangnetten en systemische onrechtvaardigheden, is het volgens Van den Berg juist noodzakelijk om kwetsbaarheid te erkennen.  Kernvragen en motieven Van den Berg vraagt wat er zou gebeuren als we onze kwetsbaarheid niet langer primair zouden zien als probleem of tekort, maar als het beginpunt van politieke verbeelding en actie. In plaats van te reageren op kwetsbaarheid met verharding of controlerende mechanismen, pleit ze voor een liefdevol, politiek antwoord dat ruimte maakt voor verbondenheid en wederkerigheid.  Dit doet zij ...

 In Precarious Life onderzoekt Judith Butler hoe geweld, rouw en politiek ons begrip van menselijkheid bepalen. Het boek werd geschreven in de nasleep van 11 september 2001, een moment waarop angst, nationalisme en oorlogstaal wereldwijd de toon zetten. Butler stelt dat juist in zulke tijden de vraag centraal moet staan: wie telt als menselijk leven? Wie wordt gezien als rouwbaar? Kwetsbaarheid als gemeenschappelijke basis Volgens Butler delen alle mensen een fundamentele kwetsbaarheid: ons leven is afhankelijk van anderen en van sociale en politieke structuren die ons beschermen of juist blootstellen aan gevaar. Deze “precariousness” is geen teken van zwakte, maar de grondslag van onze verbondenheid. We zijn sterfelijk, afhankelijk en relationeel – en daarin gelijk. De macht van framing Toch worden levens ongelijk gewaardeerd. Sommige doden worden intens publiek betreurd, terwijl andere levens vrijwel onzichtbaar blijven. Dit verschil ontstaat door de manier waarop politiek e...

 In Das Prinzip Verantwortung stelt Hans Jonas dat de moderne tijd ons voor een ongekende uitdaging plaatst: de menselijke macht over techniek, natuur en samenleving is zo groot geworden dat traditionele ethiek tekortschiet. Oude morele systemen waren gericht op het handelen tussen individuen of in kleine gemeenschappen, met gevolgen die beperkt waren in tijd en ruimte. Maar de technologische en wetenschappelijke vooruitgang van de 20e eeuw heeft een nieuw soort macht geschapen: de macht om de aarde, het leven en zelfs de toekomst van de mensheid ingrijpend te beïnvloeden. Daarom is volgens Jonas een nieuwe ethiek nodig: een ethiek van verantwoordelijkheid. Deze verantwoordelijkheid gaat verder dan de directe ander van vandaag en strekt zich uit tot toekomstige generaties en tot de kwetsbare natuur die ons draagt. Het principe dat Jonas formuleert is eenvoudig maar ingrijpend: handel zo dat de gevolgen van je handelen in overeenstemming zijn met de duurzaamheid van menselijk leve...

De verkiezingen van 29 oktober komen snel dichterbij. Extreemrechtse en populistische partijen proberen te profiteren van onvrede, boosheid en angst. Ze beloven simpele oplossingen: grenzen dicht, privileges terug, “eigen volk eerst”. Maar die slogans lossen de woningnood niet op, vullen geen boodschappenmandje en brengen geen rust in de samenleving. Ze vergroten juist de kloof tussen mensen. De vraag is: wat kunnen gewone burgers nú doen om te zorgen dat we niet de verkeerde afslag nemen? Het antwoord: meer dan je denkt. Iedereen heeft invloed, al is het maar in kleine kring. 1. Begin dichtbij: gesprekken in je omgeving Luister oprecht naar de zorgen van mensen die twijfelen of neigen naar extreemrechts. Veel kiezers voelen zich vergeten of niet gehoord. Erken die gevoelens, maar stel vragen: “Denk je dat dit echt een oplossing biedt?” Deel je eigen motivatie om voor een partij te stemmen die wél bouwt aan oplossingen: betaalbare woningen, eerlijke belastingen, goed onderwi...

 In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober groeit de spanning in het publieke debat. Extreemrechtse en populistische partijen profiteren van onvrede en onzekerheid. Ze spelen handig in op gevoelens van angst over migratie, woningnood en bestaanszekerheid. Voor veel mensen klinkt hun boodschap simpel en duidelijk: “wij pakken de macht terug” of “wij zorgen dat Nederland weer van ons wordt”. Maar achter die kreten schuilen vaak geen oplossingen, alleen verdeeldheid. De vraag is: hoe ga je het gesprek aan met iemand in je omgeving die overweegt extreemrechts of populistisch te stemmen? Niet door te preken of te veroordelen. Dat versterkt vaak alleen maar de loopgraven. Het begint bij luisteren. Veel kiezers van deze partijen voelen zich genegeerd, bang of niet gehoord. Door hun zorgen serieus te nemen, open je de deur naar een echt gesprek. 1. Luister en erken zorgen Vraag door: waarom wil iemand zo stemmen? Vaak gaat het niet om haat tegen anderen, maar om zorgen ...

Sociale media zijn een plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, ideeën kunnen uitwisselen en verhalen kunnen delen. Maar steeds vaker worden diezelfde platforms overspoeld door polariserende boodschappen, haat, discriminatie en nepnieuws. De vraag dringt zich op: moeten we reageren of beter zwijgen? Het eerlijke antwoord is: het hangt ervan af. Reageren heeft zelden zin om de oorspronkelijke poster te overtuigen. Iemand die bewust haat zaait of desinformatie verspreidt, staat meestal niet open voor argumenten. Maar er is altijd een groter publiek dat meeleest. Dáár ligt de werkelijke reden om soms toch te reageren. Met een rustige, feitelijke en menselijke reactie kun je twijfelende lezers bereiken en een grens trekken: haat en discriminatie mogen niet onbetwist blijven. Tegelijkertijd is reageren niet altijd verstandig. Sommige accounts zijn erop uit om te provoceren en leven juist van de aandacht die ze krijgen. Door hen van repliek te dienen, vergroot je hun bereik. Ook als je z...

 Nederland staat op een kruispunt. De spanningen rondom migratie, woningnood, zorg, klimaat en samenleven worden vaak vertaald in politieke slogans en harde cijfers. Maar achter elk debat staan mensen van vlees en bloed. En juist dat zicht op de ander dreigen we te verliezen. Echte menselijkheid begint daar waar we ons laten raken door de kwetsbaarheid van de ander. Het is niet een kwestie van contracten of berekeningen, maar van een verantwoordelijkheid die voorafgaat aan alles. Wanneer we de ander ontmoeten – of dat nu een buurman is, een vluchteling, een zorgverlener of een jongere die vastloopt – zien we geen object of probleem, maar een gezicht dat ons aanspreekt. In die blik ligt de kern van wat samenleven betekent. Tegelijkertijd ontdekken we onszelf pas in relatie tot anderen. Onze identiteit is geen vaststaand bezit, maar een verhaal dat we samen schrijven. We worden wie we zijn door de beloften die we aangaan, door de zorg die we geven, door de woorden die we wisselen. ...

 In Ich und Du ( Ik en Jij ) presenteert Martin Buber zijn visie op de menselijke existentie en de manier waarop we ons tot anderen, de wereld en tot God verhouden. Het boek is poëtisch geschreven en niet systematisch opgebouwd, maar de kern is helder: er bestaan twee fundamentele manieren waarop de mens in relatie staat tot de werkelijkheid – de Ik–Het -relatie en de Ik–Jij -relatie. Ik–Het De Ik–Het -relatie is de houding waarin we de wereld benaderen als object: iets dat we gebruiken, analyseren, meten, manipuleren. Het “Het” is een ding of een verzameling dingen, een object van kennis of nut. Deze relatie is noodzakelijk – we kunnen niet zonder, want we leven in een wereld waarin we handelen, produceren en plannen. Toch is het een gereduceerde relatie: de ander wordt een object dat buiten ons staat, zonder wederkerigheid. Ik–Jij Daartegenover staat de Ik–Jij -relatie. Dit is een ontmoeting die niet draait om nut of objectivering, maar om aanwezigheid, wederkerigheid en ope...

 In Soi-même comme un autre ( Zichzelf als een ander ) onderzoekt Paul Ricoeur hoe wij onszelf begrijpen en hoe dit zelfbegrip altijd verbonden is met de ander. Het boek staat in de traditie van de hermeneutiek: Ricoeur laat zien dat identiteit niet iets vaststaands is, maar iets dat ontstaat door verhalen, interpretatie en dialoog. Twee vormen van identiteit Ricoeur maakt een onderscheid tussen twee manieren waarop we over identiteit spreken: Idem-identiteit ( samenblijven ): de aspecten die hetzelfde blijven in de tijd – eigenschappen, karakter, rollen. Dit is de stabiele kant van wie we zijn. Ipse-identiteit ( zelf-zijn ): de mogelijkheid om trouw te blijven aan zichzelf, beloftes na te komen, verantwoordelijkheid te dragen. Deze kant van identiteit gaat niet over wat altijd hetzelfde is, maar over het vermogen om te antwoorden en zich te verbinden. Door dit onderscheid laat Ricoeur zien dat identiteit niet puur vastgelegd is, maar een dynamisch proces: we worden o...

 In Autrement qu’être ou au-delà de l’essence voert Emmanuel Levinas zijn radicale ethiek van de verantwoordelijkheid verder door dan in Totalité et Infini . Waar hij eerder liet zien dat de ontmoeting met het gelaat van de ander ons tot verantwoordelijkheid roept, ontwikkelt hij hier een nog fundamentelere taal om die verantwoordelijkheid te beschrijven. Hij zoekt naar een manier om buiten de traditionele westerse filosofie te denken, die volgens hem te vaak gevangen blijft in “het zijn” (de ontologie). Levinas stelt dat de menselijke subjectiviteit niet in de eerste plaats begrepen kan worden als een autonoom, zelfbewust ik dat vanuit vrijheid handelt. Het “ik” bestaat eerder voor de ander . Subjectiviteit is een oneindige verplichting tot verantwoordelijkheid voor anderen, zelfs nog voordat er sprake is van keuzes, contracten of wederkerigheid. Dit is wat Levinas “het anders-dan-zijn” noemt: een dimensie die verder gaat dan het bestaan zelf, waarin ethiek de eerste filosofie i...

  Waarom we niet bang hoeven te zijn – en waarvoor wel Verandering hoort bij het leven. Vluchtelingen die veiligheid zoeken, mensen die zich inzetten voor klimaatbescherming, het streven naar verbinding, diversiteit, menselijkheid en rechtvaardigheid – dit zijn geen bedreigingen, maar bronnen van hoop en vooruitgang. Samen maken zij een samenleving sterker, veerkrachtiger en menselijker. Waar we wél alert en terecht bezorgd om moeten zijn, is de opkomst van extreemrechtse politici, populisme en polarisatie. Deze krachten voeden angst en wantrouwen, zetten groepen mensen tegen elkaar op en bedreigen de kern van de democratische rechtsstaat. Zij bieden schijnoplossingen die verdeeldheid zaaien, in plaats van duurzame antwoorden te zoeken op de echte uitdagingen van onze tijd. Angst kan verlammend werken, maar ze kan ons ook wakker schudden. Niet de angst voor verandering of diversiteit moet ons leiden, maar de waakzaamheid voor haat, leugens en ongelijkheid. Alleen door vast te houde...

  Alles wat we doen is politiek. Alles wat we niet doen is óók politiek. En wie in het kwaad neutraal blijft, kiest de kant van de onderdrukker. Deze woorden raken de kern van onze tijd. We leven in een samenleving waarin waarden als vrijheid, gelijkheid en menselijkheid niet vanzelfsprekend zijn, maar dagelijks onder druk staan. Polarisatie, discriminatie en aanvallen op de democratische rechtsstaat zijn geen verre abstracties – ze spelen zich af in onze wijken, in het publieke debat en in onze instituties. Neutraal blijven betekent de status quo accepteren, ook wanneer die ongelijkheid en uitsluiting in stand houdt. Het is toekijken hoe populistische slogans de plaats innemen van feiten, hoe haatdragende retoriek mensen buitensluit, hoe instituties worden verzwakt en minderheden tot tweederangsburgers worden gemaakt. Juist daarom is het nodig te erkennen dat menselijkheid een actieve keuze is. Rechtvaardigheid vraagt niet alleen wetten, maar ook moed: de moed om niet weg te k...

Zoveel harten snakken naar verder, naar adem, naar leven zonder angst. In Oekraïne klinkt het gebulder van kanonnen, een land verscheurd door oorlogsdreun. In Gaza vallen bommen, kinderen die nooit meer zullen dromen. In Jemen huilt de dorst, in Soedan brandt de nacht, in Myanmar worden stemmen gesmoord. En in Congo wordt de aarde leeggeroofd, terwijl mensenlevens worden vertrapt als stof. Maar stel je voor – een wereld zonder deze wonden. Waar geen moeder haar kind verliest aan staal, geen vader zijn handen vouwt in wanhoop, geen volk wordt verjaagd om afkomst of geloof. Stel je voor – mensen als broeders en zusters, geen vijanden maar gezichten vol herkenning. Waar verschillen geen muren bouwen, maar bruggen vormen over rivieren van pijn. Stop het lijden. Stop het uitmoorden van onschuldigen. Stop de haat die mensen scheidt. Laat de wapens zwijgen, laat de stemmen spreken. Laat de handen reiken, laat de ogen zien: de aarde is groot genoeg voor ons allen, maar klei...

 Nederland staat op een kruispunt. De rellen in Den Haag, de normalisering van haat in de politiek en de verharding van beleid tegen vluchtelingen en demonstranten zijn geen losse incidenten, maar tekenen van een bredere verschuiving. Een verschuiving waarin wat ooit ondenkbaar was – mensen tweederangs maken, de vrijheid van protest beknotten, onafhankelijke adviesorganen negeren – stap voor stap normaal begint te lijken. Wetenschappers en instellingen waarschuwen ons al jaren. Hannah Arendt noemde het de banaliteit van het kwaad : niet de grote klappen, maar de kleine verschuivingen waarmee een samenleving zijn morele kompas verliest. Timothy Snyder wees erop dat democratieën niet plotseling instorten, maar langzaam uithollen wanneer burgers en instituties zwijgen. Amnesty International en de UNHCR herinneren ons eraan dat grondrechten geen luxe zijn, maar fundamenten van de menselijke waardigheid. En onze eigen Raad van State waarschuwt keer op keer dat wetgeving niet uitvoerbaa...